Xosé Neira Vilas
Nome completo	Xosé Santiago Neira Vilas
Nacemento	3 de novembro de 1928
	Santiago de Gres
Falecemento	27 de novembro de 2015
	Santiago de Gres
Soterrado	Gres, Vila de Cruces
Residencia	Galicia, Arxentina, Cuba
Nacionalidade	España
Alma máter	Universidade de Buenos Aires
Ocupación	escritor e xornalista
Cónxuxe	Anisia Miranda
Fillos	non tivo
Período	1960-2015
Movemento	realismo social [1]
Xéneros	narrativa, ensaio, poesía
Coñecido/a por	Memorias dun neno labrego
Premios	Medalla Castelao, Medalla de Galicia, Premios da Crítica Galicia, doutor honoris causa pola Universidade da Coruña e Premio Laxeiro
[ editar datos en Wikidata ]
v c e

Xosé Santiago Neira Vilas, nado en Gres (Vila de Cruces) o 3 de novembro de 1928 e finado no mesmo lugar o 27 de novembro de 2015, foi un xornalista, recoñecido e premiado escritor galego en lingua galega e lingua castelá e dinamizador cultural, emigrante na Arxentina e Cuba, membro da Real Academia Galega, Medalla Castelao e Medalla de Ouro de Galicia, autor dunha ampla obra narrativa, na que destaca Memorias dun neno labrego (1961), o libro máis editado da historia da literatura galega. Cultivou tamén o ensaio, a poesía e a literatura infantil. A súa obra, tanto por calidade como por cantidade, converteuno nun clásico das letras de Galicia.

Traxectoria |

Infancia |

Xosé Santiago foi o fillo máis vello de Xosé Neira Silva e Manuela Vilas Arteaga, labregos que tiveron en total sete rapaces (Xosé, María, Xesús, Mercedes, Santiago, Manuel e Carme). O pai estivo na Arxentina seis meses xestionando o cobro dunha herdanza. Cos cartos que trouxo fixo unha casa e a familia trasladouse da do Romano, onde nacera Xosé e os irmáns máis vellos, á nova, onde a familia seguiu medrando. O mozo Xosé complementou a súa escasa formación primaria nunha pasantía de Camanzo, estudou comercio por correspondencia e, con dezaseis anos de idade, traballou de contable nun serradoiro.^[2]

Na Arxentina |

Entrada na Arxentina o 10/2/1949. José Neira Vilas tiña vinte anos.

En xaneiro de 1949 emigrou a América, inicialmente á Arxentina, exercendo traballos diversos de tipo comercial, sempre en calidade de asalariado. Alí publicou os seus primeiros traballos na prensa galega da emigración, como Opinión Gallega. Entrou en contacto con galeguistas como Luís Seoane, Rafael Dieste, Ramón Suárez Picallo, Lorenzo Varela, Ramón de Valenzuela, Emilio Pita ou Alberto Vilanova. Integrou o grupo de teatro galego que dirixía Ricardo Flores Pérez. Estendeu a súa colaboración xornalística a publicacións de Uruguai e México.

Xosé e Anisia no día do seu casamento.

En 1953, con outros mozos e mozas emigrantes, fundou as Mocedades Galeguistas, grupo político nacionalista xuvenil, das que foi secretario xeral e participou no proxecto do seu boletín Adiante (1954), publicado integramente en galego, do que saíron poucos números.^[3] Foi Secretario da Comisión Organizadora do histórico Congreso da Emigración Galega (1956).^[4] O 21 de febreiro de 1957 casou coa cubana de pais celanoveses Anisia Miranda Fernández, que se trasladara a Buenos Aires en 1953 e estudou xornalismo con Xosé. Nunca tiveron fillos. Vivindo nunha casa da rúa Asunción, en xullo dese mesmo ano, e por consello de Francisco Fernández del Riego, fundaron xuntos Follas Novas, unha modesta editorial e importante distribuidora en América de libros en galego^[5] na que, despois de dez anos na capital arxentina e de reunir os poemas que foran aparecendo en distintos xornais e revistas, publica o seu propio primeiro libro: Dende lonxe (1960). Daquela traballaba nunha empresa de importación de madeiras, facía as xestións bancarias e cando remataba metíase no café La Vieja Viena, do barrio porteño de Villa Urquiza, a escribir. De aí, en tres meses, saíu o seu segundo libro, primeiro en prosa, Memorias dun neno labrego (1961).

En Cuba |

En 1961 o matrimonio marchou para Cuba, permanecendo trinta e un anos no Caribe, onde escribiu a maior parte da súa obra literaria. Na illa traballou a prol da revolución.^[6] Alí fundou é dirixiu a Sección Galega do Instituto de Literatura e Lingüística, que dirixiu durante vinte e dous anos. Desempeñou diversos traballos na administración, no Ministerio de Industria Básica (MINBAS), tendo ao seu cargo a división "Organismos internacionales y convenios de colaboración científica y técnica". Colaborou na prensa de dentro e fóra, como Nova Galicia, e exerceu durante seis anos (1983-1989) a xefatura de redacción da revista infantil Zunzún.^[7] Dende 1972 a parella fixo unha ducia de viaxes a Galicia.

A volta definitiva a Galicia |

Xa xubilados, regresaron definitivamente a Galicia en 1992, para viviren en Gres, onde continuaron co labor cultural e xornalístico e dirixiron a Fundación Xosé Neira Vilas, constituída en maio de 1993, catalogada oficialmente como de interese cultural^[8] e de interese galego,^[9] co obxecto de promover e divulga-la cultura galega nos seus máis diversos aspectos, en tódalas facetas da cultura universal que incidan no patrimonio cultural de Galicia. A fundación ten a súa sede na Casa do Romano, que alberga un museo etnográfico e unha biblioteca pública de 8 500 volumes^[10] . A FXNV convoca bianual e alternativamente o Premio Arume de poesía e o Premio Estornela de teatro para nenos.

Na Fundación Neira Vilas, en 2008.

Neira Vilas escribiu as series "Memoria da emigración" e "Crónicas galegas de América", aparecidas inicialmente en Faro de Vigo (os domingos de 1992 a 1995) e despois en El Correo Gallego (1995-1999). Neste mesmo xornal, fixo a columna dominical "Arredor do mundo" e "O sarillo do tempo" e, máis adiante, puntualmente, artigos culturais en Galicia Hoxe.^[11]

Ingresou como membro numerario da Real Academia Galega no ano 2001, a proposta de Xesús Alonso Montero, Antón Santamarina e Francisco Fernández Rei,^[12] pronunciando o discurso "A cultura galega en Buenos Aires: 1950-1960", respondido por Alonso Montero.^[13] Tralo seu pasamento a súa cadeira foi ocupada, desde xaneiro de 2017, por Marilar Aleixandre.

Anisia Miranda finou o 22 de outubro de 2009. O de Gres faleceu na súa cama na súa casa de Vila de Cruces o 27 de novembro de 2015 ós 87 anos de idade.^[14][15]

Obra |

A súa obra Memorias dun neno labrego é o libro máis lido da historia da literatura galega^[16] con máis de 700 000 exemplares vendidos.^[17][18] Tanto esta coma outras obras posteriores reflicten o mundo rural e a emigración. Entre as novelas que reflicten o mundo rural hai que distinguir entre as de protagonista infantil e adulto.

As de protagonista infantil, forman o chamado "ciclo do neno" e son: Memorias dun neno labrego (1961), Cartas a Lelo (1971) e Aqueles anos do Moncho (1977). Entre as que reflicten o agro galego dende a perspectiva adulta e recrean toda a súa crueza: Xente no rodicio (1965),^[19]A muller de ferro (1969)^[a] e Querido Tomás (1980).

Un pouco diferentes, aínda permanecendo un substrato rural, son as obras Lar (1973), Nai (1980) e Pan (1986). O mundo da emigración aparece en Camiño bretemoso (1967), na colección de contos Historias de emigrantes (1968), en Remuíño de sombras (1972) e en Tempo novo (1987).

Neira Vilas escribiu tamén libros para nenos, entre os que destacan Espantallo amigo (1971), O cabaliño de buxo (1971), A marela Taravela (1976), Contos vellos pra rapaces novos (trad., 1983) e Chegan forasteiros (1992). En colaboración coa súa muller, Anisia Miranda, publicou un libro de de cancións e poemas titulado Cantarelas e contos prá xente miúda (1975).

Listaxe da obra en galego |

MEMORIAS DUN NENO LABREGO, DE
XOSÉ NEIRA VILAS, REMATOUSE DE
IMPENTAR EN ARTES GRAFICAS AL-
FONSO RUIZ, RUA GENERAL URQUIZA
Nº 564, BUENOS AIRES, O 5 DE XANEIRO
DO 1961.

Narrativa |

• 
  Memorias dun neno labrego. Edicións Follas Novas, 1961.


• 
  Xente no rodicio. Galaxia, 1965. Con prólogo de Salvador Lorenzana.^[b]


• 
  Camiño bretemoso. Galaxia, 1967.


• 
  Historias de emigrantes. Patronato da Cultura Galega de Montevideo, 1968.


• 
  A muller de ferro. Galaxia, 1969.^[a]


• 
  Remuíño de sombras. Colección Pombal. Edicións Castrelos, 1973.^[20]


• 
  Lar. Akal, 1973; Colección Arealonga.


• 
  Aqueles anos do Moncho. Akal, 1977; Colección Arealonga.


• 
  O ciclo do neno. Akal, 1978.^[c]


• 
  Nai. Akal, 1980; Colección Arealonga.

Estatuas a Balbino, protagonista de Memorias dun neno labrego, en Lalín e Vigo.

• 
  Querido Tomás. Ediciós do Castro, 1980.^[21]


• 
  Encrucilladas. Galaxia, 1981.^[d]


• 
  Pan. Galaxia, 1986.


• 
  Tempo novo. Ediciós do Castro, 1987.


• 
  Papeis, As toupas e O home dos ferranchos. Contos do Castromil, 1992.


• 
  Charamuscas. Galaxia, 1993. Inclúe Lar, Nai e Pan.


• 
  Contos de tres mundos. Edicións Xerais de Galicia, 1995.


• 
  O home de pau. Xerais, 1999.


• 
  Relatos mariñeiros. Xerais, 2003.


• 
  A fuxida de Manuel. Pío García Edicións, 2007.


• 
  Esperando o leiteiro. Galaxia, 2012.


• 
  Romaría de historias. Galaxia, 2015.


• 
  Os papeis do vello mariñeiro (póstuma). Edicións Bolanda, 2017.

Literatura infanto-xuvenil |

Reproducir o contido

Entrevista na Casa do Romano, en 2013.

• 
  O cabaliño de buxo, Ediciós do Castro, 1971.


• 
  Cartas a Lelo, Ediciós do Castro, 1971.


• 
  Espantallo amigo. Ediciós do Castro, 1971.^[e]


• 
  A marela Taravela. Edicións Celta, 1976. 2ª edición en 1989, en Galaxia.


• 
  Contos vellos pra rapaces novos (trad.). Ediciós do Castro, 1983.


• 
  De cando o Suso foi carteiro, Ediciós do Castro, 1988.


• 
  Chegan forasteiros. Ediciós do Castro, 1992.


• 
  O xardín de Irene. Edicións Embora, 2015. Ilustrado por Leandro Lamas.


• 
  Quique na aldea. Edicións Bolanda, 2016.

Poesía |

• 
  Dende lonxe. Follas Novas. 1960.


• 
  Inquedo latexar. Xistral, 1969.


• 
  Poesía recadada. Espiral Maior, 1994.


• 
  Dende Gres. Espiral Maior, 2004.


• 
  Cantos de sol a sol. GaliNova, 2014.


• 
  Cantos que veñen de lonxe. Libro-CD con música de Xervasio Sánchez, 2014.

Ensaio |

• 
  Galegos no Golfo de México. Ediciós do Castro, 1980.^[f]


• 
  Castelao en Cuba. Ediciós do Castro, 1983.


• 
  A prensa galega de Cuba. Edicións do Castro, 1985.^[22]


• 
  Índice da revista El Eco de Galicia (A Habana, 1878-1901). Ediciós do Castro, 1988.


• 
  Discurso pronunciado por Xosé Neira Vilas na inauguración do instituto de BUP…. Ed. do Castro, 1990.^[23]


• 
  Guerrilleiros. Ediciós do Castro, 1991.


• 
  Na outra banda do mar. Nº 70 da Biblioteca 114, Editorial Compostela, 1992.


• 
  Rosalía de Castro e Cuba. Patronato Rosalía de Castro, 1992.^[24]


• 
  Memoria da emigración. I. Ediciós do Castro, 1994.


• 
  Eduardo Blanco-Amor, dende Buenos Aires. Edicións do Castro, 1995.


• 
  A lingua galega en Cuba. Consello da Cultura Galega, 1995.^[24]


• 
  Memoria da emigración II. Ediciós do Castro, 1995.


• 
  Memoria da emigración III. Ediciós do Castro, 1996.


• 
  Galegos que loitaron pola independencia de Cuba. Ediciós do Castro, 1998.^[24]


• 
  Acto de investidura como "doutor honoris causa"…. UDC, 1999.^[25]


• 
  Crónicas galegas de América. Rolda primeira. Ediciós do Castro, 1999.^[26]


• 
  Crónicas galegas de América. Rolda segunda. Ediciós do Castro, 2000.^[27]


• 
  Manuel Murguía e os galegos da Habana. Ediciós do Castro, 2000.


• 
  A cultura galega en Buenos Aires, 1950-1960. Discurso de ingreso na RAG, 2001.^[13]


• 
  Crónicas galegas de América. Rolda terceira. Ediciós do Castro, 2002.^[28]


• 
  Prosas varias. Fundación Otero Pedrayo, 2004.


• 
  O sarillo do tempo. Xerais, 2004.


• 
  Xentes e camiños. Xerais, 2005.


• 
  Vinte anos retornando. Xerais, 2006.


• 
  Arredor do mundo. Xerais, 2007.


• 
  Neira Vilas, os anos da Arxentina: 1949-1961: textos recuperados. Galaxia, 2008. Ed. de N. Longhini.


• 
  Actas do Congreso Manuel María. Literatura e Nación. Fundación Manuel María, 2009.


• 
  Encontros con Laxeiro. Ir Indo, 2009.


• 
  Lóstregos. Xerais, 2009.


• 
  Presenza galega en Cuba. Xerais, 2010.


• 
  Penúltimo dietario. Xerais, 2011.


• 
  100 anos do Himno galego. Edicións Embora, 2012.


• 
  Cancela aberta. Xerais, 2013.


• 
  Neira Vilas. Memoria gráfica. Edicións Bolanda, 2013.


• 
  Con Anisia Miranda na Costa da Morte. Embora, 2014.


• 
  Días de Cuba. Galaxia, 2014.^[29]


• 
  Epistolario diverso. Edicións Embora, 2014.


• 
  Galicia en Cuba. Lingua, Rosalía, loitas. Consello da Cultura Galega, 2014.^[24]


• 
  Isaac Díaz Pardo. Crónica dunha fecunda amizade. Edicións Bolanda, 2014.


• 
  Semente galega en América. Bolanda, 2015.


• 
  Olladas no camiño. Edicións Fervenza, 2016.


• 
  De Gres a Cádiz. Galaxia, 2018.^[30]

Con Anisia Miranda |

• 
  Cantarolas e contos prá xente miúda. Akal, 1975.


• 
  Cantarolas. Xerais, 1995.

Outras obras colectivas |

Homenaxe da AELG.

• 
  II Festival da Poesía do Condado. SCD Condado, 1982.


• 
  IV Festival da Poesía no Condado. SCD Condado, 1984.


• 
  Luís Seoane, 1910-1979. Unha fotobiografía. Xerais, 1994.


• 
  Desde mil novecentos trinta e seis: homenaxe da poesía e da plástica galega aos que loitaron pola liberdade. Ediciós do Castro, 1995.


• 
  Construír a paz. Xerais, 1996.


• 
  Unha liña no ceo (58 narradores galegos 1979-1996). Xerais, 1996.


• 
  E dixo o corvo.... Xunta de Galicia, 1997.


• 
  Manuel Ponte Pedreira: a resistencia antifranquista na comarca de Ordes. Obradoiro de História, 1997.


• 
  Novo do trinque. Bloque Nacionalista Galego, 1997.


• 
  16 poemas galegos para Ernesto Che Guevara contra a súa morte (1967-1973). USC, 1997.


• 
  Poetas e narradores nas súas voces. I. Consello da Cultura Galega, 2001.


• 
  Un futuro para a lingua. Xunta de Galicia, 2002.


• 
  Carlos Casares: a semente aquecida da palabra. Consello da Cultura Galega, 2003.


• 
  Homenaxe poética ao trobador Xohan de Requeixo, 2003.


• 
  Narradio. 56 historias no ar. Xerais, 2003.


• 
  Palabra por palabra. Contos da Policía. Ir Indo, 2003.


• 
  Poemas pola memoria (1936-2006), Xunta de Galicia, 2006.


• 
  Volverlles a palabra. Homenaxe aos represaliados do franquismo, Difusora, 2006.


• 
  Cartas de vellos amigos (1959-1998). Galaxia, 2010. Edición de Dolores Vilavedra.


• 
  En defensa do Poleiro. A voz dos escritores galegos en Celanova. Editorial Toxosoutos, 2010.


• 
  Correspondencia de Neira Vilas con Valentín Paz-Andrade e Celso Emilio Ferreiro. Cadernos Ramón Piñeiro XXII, CIRP, 2012.^[31]


• 
  Cartas e lembranzas. Epistolario con Francisco Fernández del Riego 1959-2007. Galaxia, 2013.


• 
  Epistolario Ramón Piñeiro–Xosé Neira Vilas. Cadernos Ramón Piñeiro XXXII, CIRP, 2015. Ed. de A. Requeixo.^[32]

Listaxe da obra en castelán |

Narrativa |

• 
  En la extraña ciudad: cuentos y recuentos. Arte y Literatura, La Habana, 1982.

Ensaio |

Biblioteca na avda. Martínez Garrido, Vigo.

• 
  Los días cubanos de Alfonso Castelao. Unión, La Habana, 1988.


• 
  Presencia diversa de los gallegos en Cuba. Xunta de Galicia, 2007.

Traducións |

Do castelán ao galego

• 
  Itinerario galego, de Victor L. Molinari, 1958.


• 
  Trinta e nove poemas, de Nicolás Guillén. Ediciós do Castro, 1977.


• 
  Xornal de prisión, de Ho Chi Minh. Ediciós do Castro, 1978.


• 
  Mitos e lendas da vella Grecia, de Anisia Miranda, 1983.


• 
  A historia absolveráme, de Fidel Castro, 1990.


• 
  A idade de ouro, de José Martí. A Nosa Terra, 1991.


• 
  O Camiño de Santiago, de Alejo Carpentier. Ediciós do Castro, 1993.

Do galego ao castelán

Os seus restos repousaron en S. Domingos de Bonaval antes de ser enterrado en Gres.

• 
  Seis poemas galegos de Federico García Lorca, 1964.


• 
  Veintiún poemas de Uxío Novoneyra, 1966.

Igualmente, traduciu varios libros da súa propia autoría, previamente publicados en galego, para publicar en castelán en editoriais cubanas: Memorias de un niño campesino, Aquellos años de Moncho, Querido Tomás, Camino nebuloso, Pescadores gallegos de La Habana e Los días cubanos de Alfonso Castelao.

Recoñecementos |

A traxectoria de Neira Vilas foi recoñecida con varios premios e recoñecementos, destacando entre eles os seguintes:

• Foi Premio da Crítica Española (narrativa), en 1978, por Aqueles anos do Moncho.


• 
  Premio da Crítica Galicia (ensaio), en 1981, por Galegos no Golfo de México.


• 
  Pedrón de honra, en 1986.


• 
  Medalla Castelao, en 1988.


• Premio Celanova Casa dos Poetas, en 1989.


• V edición dos Premios San Martiño de normalización lingüística, en 1995, Concello da Estrada.


• Investido doutor honoris causa pola Universidade da Coruña en 1998.^[33]


• Vieira de prata do Patronato da Cultura Galega de Montevideo, en 1998.


• Premio do Arquivo da Emigración 1999 de prensa escrita, instituído polo CCG, por Crónicas galegas de América. Rolda primeira.


• Foi nomeado socio de honra da Asociación de Escritores en Lingua Galega, en 1999.^[34]


• Investido doutor honoris causa pola Universidade da Habana en 2003.^[35]


• 
  Premio Trasalba, en 2004.

Multimedia externa

Gravacións de son
"Neira Vilas: 'Días de Cuba'" RNE, 3/10/2015 (en castelán).
Vídeos
Entrevista, por Fernanda Tabarés, en V Televisión, 5/3/2012.
"Galegos. Xosé Neira Vilas" Televisión de Galicia, 31/5/2014.

• Fillo predilecto do Concello de Vila de Cruces, en 2005.^[36]


• 
  Premio xornalístico Manuel Reimóndez Portela, en 2009, no Concello da Estrada
  


• 
  Premio Laxeiro, en 2010.^[37]


• Unha biblioteca pública de Vigo leva o seu nome, inaugurada polo propio escritor o 24/3/2011.


• 
  Medalla de Ouro de Galicia, en 2015.^[38]


• Levan o seu nome tres centros públicos de ensino.^[g]

Galería de imaxes |

Notas |

Referencias

Véxase tamén |

Bibliografía |

Outros artigos |

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Xosé Neira Vilas

A Galicitas posúe citas sobre:  Xosé Neira Vilas

• Emigración galega


• Literatura galega do século XX

Ligazóns externas |

• Fundación Neira Vilas


• 
  Xosé Neira Vilas na Biblioteca Virtual Galega.


• 
  Neira Vilas na páxina da Asociación Socio-Pedagóxica Galega.


• Roteiro cultural e literario 2017


• 
  Marcos S. Pérez (4/12/2007). "En Bos Aires acabamos na comisaría por cantar en galego nun bus" (). Vieiros.