Laika Лайка
Representación de Laika nun selo romanés.
Outros nomes	Kudriavka
Especie	Canis lupus familiaris
Raza	Mestizo de husky e terrier
Sexo	Femia
Nacemento	c. 1954 Moscova, Unión Soviética
Falecemento	3 de novembro de 1957 [1] Sputnik 2, en órbita
Orixe	Unión Soviética
Dono	Programa espacial soviético
Anos activo	1957
Coñecido por	Primeiro animal en orbitar a terra

Este artigo amosa letras cirílicas. Sen o soporte axeitado, o texto pode mostrar símbolos sen sentido, coma caixas, marcas e outros.

Laika (ruso: Лайка c. 1954 – 3 de novembro de 1957) foi unha cadela que participou no Programa Sputnik soviético, converténdose nun dos primeiros animais en saír ao espazo e o primeiro en orbitar a Terra. Laika foi atopada nas rúas de Moscova sen dono e foi seleccionada para ser a ocupante do Sputnik 2, lanzado ao espazo o 3 de novembro de 1957.^[2]

Antes da súa misión non se tiñan datos do impacto dos voos espaciais nos seres vivos e a tecnoloxía para saír de órbita non se desenvolvera aínda, polo que os científicos non esperaban que Laika sobrevivira á misión. Porén, consideraban esta misión coma un paso previo necesario ás misións tripuladas por seres humanos. O experimento tiña o obxectivo de probar que un pasaxeiro vivo podía sobrevivir o lanzamento e soportar a ingravidez, abrindo as portas aos voos tripulados por persoas e fornecendo os primeiros datos de como os organismos vivos reaccionan en ambientes externos á Terra.^[3]

Laika faleceu ás poucas horas a causa dunha hipertermia causada por un fallo na separación dun dos módulos, que á súa vez provocou que o control de temperatura non funcionase ben. Os informes oficiais inicialmente indicaron que se lle practicara a eutanasia por medio de envelenamento na súa comida antes de que quedase sen osíxeno, e posteriormente deuse a versión de que falecera ao quedar sen osíxeno o sexto día. A verdadeira data e causa da súa morte non se fixeron públicas ata o 2002.

O 11 de abril de 2008 inaugurouse un monumento na honra de Laika, construído preto do complexo militar en Moscova onde se preparara o seu voo espacial, que representa a cadela de pé sobre un foguete espacial. Tamén aparece no Monumento aos Conquistadores do Espazo de Moscova.^[4]

Sputnik 2 |

Modelo do Sputnik 2 exposto no Museo Politécnico de Rusia

Tralo éxito da misión Sputnik 1 en outubro de 1957, o líder soviético Nikita Khrushchev desexaba un novo lanzamento espacial para o 7 de novembro de 1957, coincidindo co 40º aniversario da Revolución Rusa de 1917. A construción dun satélite máis sofisticado xa dera comezo, pero non se prevía que estivera listo antes de decembro dese ano. Este satélite sería posteriormente o denominado Sputnik 3.^[5]

Acadar a data de novembro requiriu a construción dunha nova nave espacial. Khrushchev quería que os enxeñeiros proporcionasen unha misión que fora impactante de cara a opinión pública para demostrar o poderío soviético, polo que se decidiu que o obxectivo sería realizar un voo orbital que incluiría un can a bordo da nave. Os enxeñeiros soviéticos xa realizaran probas previas para isto dende 1951, facendo un total de 12 probas de voos sub-orbitais con cans a bordo de foguetes balísticos co obxectivo inicial de enviar a un nun voo orbital no 1958. Para satisfacer a demanda de Khrushchev adiantaron os plans para o lanzamento previsto en novembro dese ano.^[2]

Segundo fontes rusas, a decisión oficial do lanzamento do Sputnik 2 fíxose o 10 ou 12 de outubro, deixando só catro semanas para o deseño e construción da nave.^[6] O Sputnik 2 foi polo tanto apresurado, e moitos dos seus compoñentes construíronse a partir de bosquexos. A maiores da misión principal de enviar a un ser vivo ao espazo, incluíuse instrumentación para a medición de radiación solar e emisións de raios cósmicos.^[5]

A nave equipouse cun sistema de soporte vital consistente nun xerador químico de osíxeno e aparellos de prevención de envelenamento por osíxeno e absorción de dióxido de carbono. Os enxeñeiros tamén engadiron un ventilador deseñado para activarse cando a temperatura da cabina excedera os 15 °C (59 °F). A provisión de comida, en forma xelatinosa, era para un voo de sete días, e a cadela iría unida a unha bolsa para a recolección de excrementos. Os movementos de Laika estaban restrinxidos e so podería estar de pé, sentada ou deitada, sen poder darse a volta sobre si mesma. O seu pulso estaría controlado por medio dun electrocardiograma, mentres que outros aparellos levarían conta do ritmo da súa respiración, presión arterial e os seus movementos dentro da cabina.^[1][7]

Adestramento |

Laika era un can sen dono que atoparon deambulando polas rúas de Moscova. Os científicos soviéticos escollían a este tipo de cans considerando que estaban afeitos a condicións extremas de frío e fame.^[2] Laika era unha cadela femia mestiza, duns tres anos de idade e cuns 5 kg (11 lb) de peso.^[8] O persoal soviético deulle varios nomes, entre eles Kudriavka, e a prensa estadounidense deulle o alcume de Muttnik facendo mofa do Programa Sputnik,^[9][10] mais finalmente sería recoñecida internacionalmente co nome de Laika.

Descoñécese a súa orixe exacta, pero en xeral acéptase que Laika era unha mestiza de razas husky e terrier,^[2] e a NASA refírese a ela coma "parte samoiedo, parte terrier."^[11] Unha revista rusa describiu o seu comportamento coma apracíbel, engadindo que non se pelexaba con outros cans,^[8] e Vladimir Iazdovskii, quen lideraba o programa de probas con cans, escribiu nunha posterior publicación que “Laika era tranquila e encantadora”.^[12]

Tanto a Unión Soviética coma os Estados Unidos xa fixeran lanzamentos anteriormente con animais en voos sub-orbitais.^[13] Os soviéticos seleccionaron e adestraron a tres cans para o voo do Sputnik 2: Albina, Mushka e Laika,^[14] que foron adestrados polos científicos Vladimir Iazdovskii e Oleg Gazenko.^[15]

Para que os cans se adaptaran ao reducido tamaño da cabina do Sputnik 2, foron metidos en gaiolas progresivamente máis pequenas durante un período de 20 días. Este proceso causoulles aos cans problemas para ouriñar, defecar e unha deterioración xeral na súa condición física. Os tres cans foron sometidos a máquinas centrifugadoras que simulaban a aceleración do lanzamento dun foguete, e a máquinas que simulaban os ruídos da nave. Estas probas provocaban un aumento do seu pulso ao dobre do normal e un incremento da súa presión sanguínea de 30–65 Torr. Tamén se lles adestrou para comer un xel especial de alta nutritividade, que sería a súa comida unha vez no espazo.^[1]

Antes do lanzamento do Sputnik 2, Iazdovskii levou a Laika á súa casa para que xogara cos seus fillos. Nun libro posterior escribiu sobre isto: "Quería facer algo bonito por ela, quedáballe moi pouco tempo de vida."^[16]

Misión |

Preparativos previos |

Vladimir Iazdovskii tomou a decisión definitiva da selección dos cans e a asignación dos seus roles. Laika sería a "cadela de voo", nunha misión sen retorno cara o espazo.^[17] Albina, que xa voara en dúas ocasións a grande altitude en foguetes de proba, sería a substituta de Laika. O terceiro can, Mushka, quedou coma "suxeito de control" en terra, realizando con el probas da instrumentación e o equipo de soporte vital.^[1][13]

Por mor do reducido tamaño da pista de aterraxe de destino en Tiuratam, os cans e os enxeñeiros tiveron que voar primeiro nun avión modelo Tu-104 ata Tashkent, onde tomaron outro avión distinto, un Il-14, que os levou ata Tiuratam. Ao chegar continuou o adestramento dos cans, que foron metidos na cápsula para que se familiarizasen co sistema de alimentación.^[17]

Segundo un documento da NASA, Laika foi introducida na cápsula do satélite o 31 de outubro de 1957, tres días antes do comezo da misión,^[1] onde permaneceu vixiada por dous asistentes da misión que mantiveron a cápsula conectada a un quentador por mor das baixas temperaturas do sitio. O 3 de novembro, xusto antes do lanzamento en Baikonur, os asistentes aplicáronlle unha solución de etanol e peiteárona, ao tempo que lle pintaron con iodo as zonas onde levaría os sensores de control das súas funcións corporais.^[18]

Evgenii Shabarov, un dos técnicos que prepararon a cápsula antes do lanzamento final, afirmou que "tras colocar a Laika no contedor e antes de pechar a comporta, démoslle un bico e desexámoslle unha boa viaxe, sabendo que non sobreviviría ao voo." ^[17]

Lanzamento |

Reconstrución da cabina onde viaxou Laika

A hora exacta do lanzamento varía segundo a fonte, indicándose que tivo lugar ás 05:30:42 ou ás 07:22 GMT+3.^[17] No momento de aceleración máxima, a respiración de Laika aumentou a un ritmo entre tres e catro veces superior ao previo do lanzamento. Os sensores tamén indicaron un aumento no seu ritmo cardíaco dende as 103 pulsacións/minuto antes do lanzamento ata as 240 pulsacións/minuto nos primeiros momentos de aceleración.^[1]

Tras poñerse en órbita, a cápsula do Sputnik 2 foi expulsada con éxito, agás unha das partes (o "bloque A") que non se separou segundo estaba no plan. Isto causou que o sistema de control de temperatura non funcionase correctamente, e unha parte do illamento térmico soltouse facendo que a temperatura da cabina aumentase ata os 40 °C (104 °F).^[11] Tres horas despois de acadar a ingravidade, o pulso de Laika baixou de novo ata as 102 pulsacións/minuto,^[19] e a telemetría indicou que semellaba nerviosa mais estaba a comer a súa comida.^[11] Os sinais de vida de Laika recollidos pola instrumentación dende a nave espacial cesaron cando o voo levaba entre cinco e sete horas de duración.^[1]

O plan dos científicos soviéticos era practicarlle a eutanasia a Laika, para o que engadiran un veleno á comida que levaba na nave. Durante moitos anos, os informes da Unión Soviética foron conflitivos na aclaración da súa morte, indicando como causas a asfixia, un fallo nas baterías do soporte vital e a propia eutanasia por envelenamento.^[20] En 1999, varias fontes rusas indicaron que Laika falecera ao cuarto día por mor dun sobrequecemento da cabina.^[6] En outubro de 2002, Dmitrii Malashenkov, un dos científicos responsables da misión do Sputnik 2, revelou que Laika falecera na cuarta fase do voo debido ao sobrequencemento. Segundo un informe que presentou no World Space Congress da IAF en Houston: "Resultou que era practicamente imposible crear un sistema de control de temperatura fiable con tantas limitacións de tempo."^[7]

O 14 de abril de 1958, tras completar 2570 órbitas, o Sputnik 2 e os restos de Laika desintegráronse durante a reentrada á Terra.^[21]

Legado |

Controversia |

A carreira espacial entre a Unión Soviética e os Estados Unidos eclipsou as connotacións éticas desta proba, que non foron tratadas a fondo ata un tempo despois da mesma. Os xornais da época centráronse nos aspectos políticos, deixando á marxe as cuestións da saúde e o non retorno de Laika.^[22]

O deseño do Sputnik 2 non contemplaba a recuperación da nave ou de Laika,^[6] polo que tras un tempo a misión suscitou un debate a nivel mundial sobre a crueldade contra os animais e as probas con animais en xeral para o avance da ciencia.^[15] No Reino Unido varias asociacións a prol dos dereitos dos animais realizaron eventos de concienciación social e chamaron á protesta fronte as embaixadas da Unión Soviética.^[23] En Nova York tamén houbo protestas fronte a sede das Nacións Unidas xa que algúns laboratorios estadounidenses ofreceran certa axuda aos científicos soviéticos para o experimento.^[15][24]

Na propia Unión Soviética a controversia foi moito menor, sen que os medios ou a opinión pública cuestionasen publicamente durante anos a decisión de enviar un can ao espazo. En 1998 tralo colapso do réxime soviético, Oleg Gazenko, un dos científicos responsables da misión do Sputnik 2, expresou publicamente o seu arrepentimento por permitir a morte de Laika:^[21][22]

Noutros países do Pacto de Varsovia as críticas ao programa espacial soviético foron escasas debido á censura política, mais houbo casos notables nalgúns círculos científicos en Polonia. O xornal científico "Kto, Kiedy, Dlaczego", publicado en 1958, discutía nun artigo a misión do Sputnik 2, no que Krzysztof Boruń describiu que non recuperar e retornar a Laika viva de volta á Terra fora "lamentable" e "indubidablemente unha gran perda para a ciencia".^[25]

As misións espaciais con cans posteriores á de Laika foron deseñadas para ser recuperadas. Porén, outros catro cans faleceron en misións posteriores da Unión Soviética. Bars e Lisichka morreron cando o foguete R-7 explotou ó pouco do seu lanzamento o 28 de xullo de 1960,^[26] mentres que Pchyolka e Mushka faleceron cando o Korabl-Sputnik 3 foi destruído a propósito mediante unha carga explosiva para previr que outros países inspeccionasen a cápsula tras un desvío desta da traxectoria prevista de reentrada o 1 de decembro de 1960.^[27]

Na cultura popular |

En varios países creáronse selos de correo coa imaxe de Laika conmemorando a súa misión. Tamén existiron marcas de chocolates e cigarros nomeadas na súa memoria, e poden atoparse outros diversos obxectos relacionados con Laika en varias coleccións privadas.^[15] Laika serviu de inspiración para diversos escritores, artistas de banda deseñada e animación e cineastas, así como para moitos grupos musicais que compuxeron cancións sobre ela ou directamente adoptaron o seu nome.^[28]

O 9 de marzo de 2005, unha sección de terreo no planeta Marte foi chamada Laika de forma non oficial polos controladores da misión do Mars Exploration Rover. O lugar sitúase próximo ao cráter Vostok na rexión Meridiani Planum.^[29]

Algúns dos selos oficiais emitidos coa imaxe de Laika
Romanía, 1959  Romanía

Homenaxe |

En 1997 inaugurouse na Cidade das Estrelas unha placa en homenaxe aos cosmonautas falecidos en misións espaciais. Laika está representada nun lateral da placa, amosándose entre as pernas dun dos astronautas representados.^[4][21]

O 11 de abril de 2008 inaugurouse un monumento na honra de Laika no centro de Moscova, situado nunha alameda preto do Instituto de Medicina Militar, onde tiveran lugar as probas en terra. A figura de bronce, de dous metros de altura, representa un dos segmentos dun foguete espacial, transformándose na parte superior nunha man humana sobre a que se sitúa a efixie de Laika.^[3][30]

Notas |

Véxase tamén |

Commons ten máis contidos multimedia sobre:  Laika

A Galipedia ten un portal sobre: Rusia

Bibliografía |

• 
  Dubbs, Chris (2003). Space Dogs: Pioneers of Space Travel (en inglés). Writer's Showcase Press. ISBN 0-595-26735-1. 
  


• 
  Siddiqi, Asif. A. (2000). Challenge to Apollo: The Soviet Union and the Space Race, 1945-1974 (PDF) (en inglés). NASA. SP-2000-4408. 
  

Ligazóns externas |

• 
  Calderone, Julia. "Remembering Laika the Dog’s Trip to Space, 57 Years Later". Scientific American (en inglés). 
  


• 
  Latson, Jennifer (3 de novembro de 2014). "The Sad Story of Laika, the First Dog Launched Into Orbit". Time (en inglés). 
  


• 
  Mitchell, Don P. "Sputnik-2". Don P. Mitchell Homepage (en inglés).