A Banda Oriental por Alonso de Santa Cruz, no século XVI.

Banda Oriental ou A Banda Oriental é a denominación que recibiu ata aproximadamente 1815 coa creación por José Gervasio Artigas da Provincia Oriental, o territorio riopratense situado ao leste do río Uruguai no tramo final do seu curso e ao norte do río da Prata, abarcando unha zona que se corresponde en forma aproximada coa actual República Oriental do Uruguai e parte do estado brasileiro de Río Grande do Sur. Era a terra máis oriental do vicerreinado do Río da Prata e a súa extensión diminuíu a medida que partes do seu territorio foron incorporados a Portugal como parte da Capitanía de Río Grande de San Pedro.

Non constituíu unha unidade administrativa ata a creación de facto por José Artigas da Provincia Oriental en 1813 e o posterior decreto do Director Supremo das Provincias Unidas do Río da Prata do 7 de marzo de 1814, que creou formalmente a Gobernación Intendencia Oriental do Río da Prata.

Antecedentes |

A principios do século XVII os habitantes de Asunción do Paraguai falaban de A Banda Oriental ou Banda dos charrúas (está última denominación era aplicada tamén a Entre Ríos) para significar os territorios que nesas latitudes daban a "A Mar do Nord" (nome que se daba entón ao océano Atlántico). A área norte da Banda Oriental era o territorio chamado coa palabra de orixe guaraní Mbiazá, Ybiazá ou Ibiazá que, ao parecer, por unha remotísima parofonía foi "castelanizada" co nome de La Vera. Ao norte destes territorios estendíase o territorio da Guayrá ou La Pinería que se corresponde co actual estado sur brasileiro de Paraná, territorio que se atopaba tamén baixo xurisdición de Asunción do Paraguai.

A fins do século XVII La Vera ou Ibiazá correspondíase coas costas de Santa Catarina e do actual Estado do Paraná, mentres que ao sur falábase directamente da Banda Oriental (incluíndo a chamada Campaña do Río Grande de San Pedro -na versión portuguesa, região da Campanha do Rio Grande do Sul-. En 1618 a Banda Oriental quedou integrada na Gobernación do Río da Prata. En 1750 creouse a Gobernación de Montevideo con xurisdición nos departamentos do sur do actual Uruguai. Os territorios do resto do actual Uruguai xunto con parte do actual estado brasileiro de Río Grande do Sur continuaron formando parte da Intendencia de Bos Aires. En 1777, polo Tratado de San Ildefonso esta rexión foi delimitada con Portugal e integrada máis plenamente ao Vicerreinado do Río da Prata.

Límites ao concluír a Guerra dos Sete Anos |

Ao concluír a Guerra dos Sete Anos, os límites cos territorios ocupados polos lusobrasileiros flutúan case constantemente. En liñas xerais o límite da Banda Oriental nesa época é ao noroeste o río Piratiny ata a súa desembocadura no Atlántico e ao norte a coitela de Santa Ana (non como aparece na cartografía do s XX e inicios de s XXI, senón como a liña de altos cumes que fan parte do divortium aquarum entre a Cuenca do Prata e as concas directamente afluentes ao Océano Atlántico). Deste xeito, o Forte de Santa Tecla, poucos quilómetros ao noroeste da actual cidade de Bagé (chamada polos españois, arxentinos e uruguaios no s XIX : Vales), practicamente nas nacentes do río Negro, era un dos límites precisos da Banda Oriental. Logo, ao norte, xa integrada A Banda Oriental no Vicerreinado do Río da Prata, a liña fronteiriza coas posesións portuguesas do Brasil seguía polo mencionado divortium aquarum, de modo que a metade occidental do actual estado de Rio Grande do Sul era parte da Banda Oriental ou da provincia de Misiones, sendo algunhas das fortificadas poboacións fronteirizas en devandita rexión: Batovy, Santa María, Cruz Alta e a Garda de San Martín.

Límites durante o Vicerreinado do Río da Prata |

Dentro do Vicerreinado do Río da Prata os límites setentrionais da Banda Oriental tamén variaban segundo as circunstancias: en certo momento o río Negro era o límite sur da provincia militarizada das Misións, aínda que no fáctico o goberno de Montevideo -e da Banda Oriental- estendíase ata a valgada ou talweg do río Ibicuy e o seu curso alto, chamado río Santa María. Ao norte deste límite atopábanse as Misiónes Orientales chamadas tamén Os Sete Pobos, As Once Estancias ou El Tapé.

Desde a Independencia |

Co triunfo dos patriotas ao mando do Xeneral José Gervasio Artigas a Banda Oriental pasou a ser a Provincia Oriental reclamando entón Artigas os límites históricos establecidos no Tratado de San Ildefonso (incluíndo así as Misións Orientais).

Véxase tamén |

Outros artigos |

• Historia do Uruguai


• Historia da Arxentina