Europska unija (Nazivi)¹

(Detaljno)
Moto: In varietate concordia (latinski: Ujedinjeni u raznolikosti/različitosti)
Službeni jezici	Pogledajte Zvanični jezici Evropske unije2
Predsednik Evropskog Saveta	Wolfgang Schüssel (Austrija3)
Predsednik Evropske komisije	Žoze Manuel Durao Barozo (José Manuel Durão Barroso)
Predsednik Evropskog Parlamenta	Žosep Borel (Josep Borrell)
Površina  - Ukupno	sedma4 4.324.782 km²
Stanovništvo  - Ukupnol (2004)  - Gustina	treća4 454,900,000 (EU-25) 116,4 stanovnika/km²
BDP (2003)  - Ukupno  - Po stanovniku	Prva4 €9.752·10¹² [1] €21,400
Formiranje Kao EEZ  - Osnovana  - Primenjena Kao EU  - Osnovana  - Primenjena	Ugovor u rimu  - 25. mart, 1957.  - 1. januar, 1958. Ugovor iz Mastrihta  - 7. februar, 1992.  - 1. novembar, 1993.
Monete	Evro (Euro) (EUR ili €;)5
Vremenska zona	UTC 0 do +26
Himna	Oda radosti
Internet domen	.eu (od 2005.); drugi nivo domena .eu.int , u upotrebi
Pozivni telefonski broj	+37 (predloženo)
Dan Evropske unije	9.maj
1Nazivi EU na drugim jezicima 2 Države članice mogu imati druge zvanične/službene jezike 3 Do 1. jula 2006. 4 ako se računa pojedinačno 5 Koristi se kao eurozona od strane EU i njenih institucija 6 +1 do +3 tokom DST; French overseas départements, UTC -4 do +4 7Svaka država članica ima svoj pozivni broj, u zonama 3 i 4

Evropska unija (skraćeno EU; engl. European Union, EU) je unija (zajednica) dvadeset osam evropskih država.

Unija je oformljena pod sadašnjim imenom Ugovorom o Europskoj uniji (više poznatim pod imenom Mastrihtski ugovor) 1993. godine. Mnogi aspekti EU su postojali i prije potpisivanja ovog ugovora, preko raznih organizacija oformljenih '50. godina dvadesetog veka/stoljeća.

Političke aktivnosti Europske unije se ispoljavaju u mnogim sverama, od politike zdravstva i ekonomske politike do inostranih/inozemnih poslova i obrane. U zavisnosti od razvijenosti svake zemlje ponaosob, organizacija Europske unije se razlikuje u različitim oblastima. EU je definirana/definisana kao federacija u monetarnim odnosima, agrokulturi, trgovini i zaštiti životne sredine; konfederacija u socijalnoj i ekonomskoj politici, zaštiti potrošača, unutrašnjoj politici; i kao međunarodna organizacija u spoljnoj politici. Glavna oblast na kojoj EU počiva je jedinstveno tržište koje se bazira na carinskoj uniji, jedinstvenoj moneti (usvojenoj od strane 19 članica), zajedničkoj agrokulturnoj politici i zajedničkoj politici u sferi ribarstva.

29. oktobra 2004, predsednici i premijeri europskih država doneli su prvi ustav Evropske unije, koji trenutno čeka ratifikaciju pojedinačno svake zemlje potpisnice. Ratifikacija je trenutno suspendirana jer su ga odbili glasači na referendumima u Francuskoj i Holandiji.

Vidjeti: Spisak država članica EU

Status |

Evropska unija je najmoćnija regionalna organizacija koja trenutno u svijetu postoji. Kao što se iz prethodnog može vidjeti, u nekim oblastima gdje su države članice svoj suverinitet prepustile Europskoj uniji, može se reći da je Europska unija federacija ili konfederacija. Unija nema pravo da premjesti dodatna ovlašćenja drugih članica na sebe bez dopuštenja određene članice. Isto tako, određeni broj članica rukovodi samostalno svojim politikama od nacionalnog interesa, kao što su inostrani/inozemni poslovi, odbrana/obrana, valuta.

Zahvaljujući ovakvom ustrojstvu, Europska unija se ne može definirati ni kao internacionalna organizacija ni kao konfederacija ili federacija. Moglo bi se reći da je sui generis cjelina.

Trenutni i budući status Europske unije je predmet velike političke pažnje unutar nekih članica EU.

Pravna osnova |

Pravna osnova Evropske unije su ugovori između njenih članica. Oni su donošeni tokom godina. Prvi takav ugovor je Ugovor u Parizu (1951) kojim je oformljena Europska zajednica za ugalj /ugljen i čelik između šest europskih zemalja. Ovaj ugovor je istekao pre donošenja docnijih ugovora. Sa druge strane, Rimski ugovor (1957) i dalje traje, poslije njega je donesen Mastrihtski ugovor (1992), koji je Evropsku uniju konstituisao/konstituirao pod tim imenom. Najviše amandmana na Rimski ugovor se ticalo pristupa 10 novih članica 1. maj/svibanja 2004.

Članice EU su se nedavno dogovorile oko teksta Europskog Ustava koji će, ako se ratifikuje/ratificira od strane članica, postati prvi zvanični/službeni ustav EU zamjenjujući sve dotadašnje ugovore.

Ako Ustav ne prođe prilikom ratifikacije svih članica, onda bi možda bilo neophodno ponovo otvoriti pregovore u vezi njegovog donošenja. Većina političara i državnih zvaničnika/službenika se slažu oko toga da je sadašnji pred-ustav neodgovarajući za trenutnih 28 država članica (kao i za buduće). Stariji političari (naročito u Francuskoj) imaju stav da ako ustav ne ratifikuje/ratificira nekoliko članica treba „nastaviti bez njih“.

Vidjeti također:

• Ugovori Europske unije


• Ugovor o Ustavu Evropske unije


• Evropsko pravo

Sedišta institucija Evropske unije |

• Evropska unija nema zvanični/službeni glavni grad, a sjedišta njenih institucija se nalaze u nekoliko različitih gradova. Brisel je sjedište Evropske komisije, Saveta Evropske unije (Savet ministara) i Evropske službe za spoljne poslove (EEAS), kao i domaćin sastanaka i plenarnih zasjedanja Evropskog parlamenta. Brisel se upravo zbog ovoga smatra de fakto glavnim gradom EU.


• 
  Strazbur je sjedište Evropskog parlamenta i domaćin je većine plenarnih zasjedanja.


• 
  Evropski sud pravde i sekretarijat Europskog parlamenta se nalaze u Luksemburgu.


• 
  Europska centralna banka je smeštena u Frankfurtu.

Trenutna pitanja |

Evropska unija (EU 28)

Glavna pitanja sa kojima se Europska unija u ovom trenutku bavi je njeno proširenje na jug i istok, odnosi sa Sjedinjenim Američkim Državama, revizija pravila Pakta za stabilnost i ratifikacija Ustava Evropske unije od strane država članica.

Početak i povijest/istorija/historija |

Glavni članak: Istorija Evropske unije

Širenje EU (1957.-2007.)

Pokušaji da se ujedine disparatne nacije Europe prethode nacionalnoj državi. Oni su se dešavali konstantno kroz povijest kontinenta još od propasti Rimskog Carstva. Franačko carstvo Karlemanija, Sveto Rimsko Carstvo i Poljsko-Litvanski Komonvelt su ujedinili velika prostranstva. Mnogo kasnije, tokom 19. veka - carinske unije pod Napoleonom i osvajanja nacističke Nemačke '40. godina dvadesetog stoljeća su imala samo trenutno postojanje.

S obzirom na izvorne jezičke i kulturne različitosti u Europi, ovi pokušaji obično su podrazumevali vojno potčinjavanje nevoljnih i neposlušnih nacija, što bi potom dovelo do nestabilnosti i konačnog neuspjeha. Jedan od prvih predloga za mirno ujedinjenje kroz suradnju i jednakost članstva dao je začetnik pacifizma Viktor Igo (1851). Nakon katastrofa Prvog, a zatim i Drugog svjetskog rata, pokretačka snaga za osnivanje Europske unije (odnosno onoga iz čega će se ona potom razviti) značajno je porasla, vođena željom da se Europa obnovi i sprječi mogućnost da se takvi užasi rata ikada ponove. Evropska zajednica za ugalj/ugljen i čelik (oformljena 1951, a koju su činile: Zapadna Nemačka, Francuska, Italija i zemlje Beneluksa) je bila inicijalna kapisla za dalje ujedinjenje Evrope.

Prva carinska unija, koja se izvorno zvala Europska ekonomska zajednica, osnovana je Rimskim ugovorom 1957, a implementirana 1. siječanja 1958. Kasnije se promjenila u Europsku zajednicu, koja je sada „prvi stub“ Europske unije. EU se razvila od trgovačkog sistema do ekonomskog i političkog partnerstva. Za više detalja, molimo vas pogledajte članak Istorija/povijest/historija Evropske/Europske unije .

Metode |

Da bi postigla svoj cilj, Europska unija želi da oformi infrastrukturu koja prelazi preko državnih granica. Harmonizovani/hermonizirani standardi prave veće i produktivnije tržište; a države članice mogu da oforme svoju carinsku uniju bez gubitaka. Na primjer, države čiji građani nikad ne bi pristali da jedu istu hranu mogu i dalje da se dogovore oko standarda.

U skorije vrijeme, EU nastavlja da širi svoj uticaj na istok. Primila je nekoliko (10) novih članica, a planira da primi još nekoliko novih u skorijoj budućnosti. Nada je da će to uticati na njihove ekonomije, i političku stabilnost, kao što je to svojevremeno bio slučaj sa Španijom, Portugalom i Grčkom.

Dalje proširenje na istok donelo bi na duge staze značajnu korist u ekonomiji, ali zemlje još dalje ka istoku Europe još nisu podobne za ulazak u Uniju, naročito zbog njihovih ekonomija. Proširenje Evropske unije bi mnogo značilo za razrješenje post-ratne krize na području bivše Jugoslavije, kao i na Kipru.

Države članice i proširenja |

Glavni članci: Članice Europske unije, Proširenje Evropske unije, Države koje se graniče sa Europskom unijom, Kriterijumi za članstvo u EU.

Od 2013. godine EU ima 28 zemalja članica. Ukupna površina tih zemalja je 4,324,782 km². Da je jedinstvena zemlja, bila bi sedma po redu država u svetu po površini dok broj građana EU (pod uvjetima Mastrihtskog sporazuma) u 27 zemalja je otprilike 500 miliona (2010 godine, bez Hrvatske) što bi ju činilo trećom najvećom svetskom državom odmah nakon Kine i Indije.

U periodu od 1952/1958. šest osnivačkih zemalja EU bile su: Belgija, Francuska, Zapadna Nemačka, Italija, Luksemburg i Holandija. Devetnaest budućih zemalja su joj se pridružile u „talasima proširenja“ koji su dati u sledećoj tabeli:

Napomene:

• 
  Grenland, koji je sastavni deo Danske je na referendumu (1979) napustio sve evropske institucije 1985. godine.


• 
  1990. godine teritorija i stanovništvo Evropske zajednice su uvećani kada se Istočna Nemačka ponovo ujedinila sa Zapadnom Nemačkom.

Buduće članice, ostale zemlje |

Srbija, Crna Gora i Makedonija su zvanični kandidati, i za verovati je da će se pridružiti EU u tom vremenskom periodu. Turska je jedini drugi oficijelni kandidat za koju se ne zna tačan datum prijema. Pored njih službeni status budućih kandidata to jest članova imaju Albanija, Bosna i Hercegovina, Kosovo ^[1]. Ostale informacije o ovoj tematici možete naći na članku Proširenje Evropske unije.

Mnoge države, kao što su Norveška, Švajcarska i Island, ne žele da uđu u EU, ali s njom imaju specijalne sporazume.

Teritoriji EU izvan Europe |

• Francuska: četiri prekooceanska departmana (départements d'outre-mer - DOM): Francuska Gvajana u Južnoj Americi, Gvadalupa i Martinik u Karibima i Reunion u Indijskom oceanu.


• Španjolska: Kanari u Atlantskom oceanu, Ceuta i Melilla u Africi.


• Portugal: Azori i Madeira u Atlantskom oceanu.

Napomena: Ceuta, Melilla, Gibraltar i otoci Åland spadaju u EU ali ne u carinsku uniju.

Nijedan drugi izvaneuropski teritorij zemalja članica ne spada u EU (kao ni u carinsku uniju):

• Francuska: Francuska Polinezija, Wallis i Futuna, Nova Kaledonija, Sveti Petar i Mikelon, Mayotte i nenaseljena područja.


• Danska: Grenland, Ovčji otoci.


• Velika Britanija: Angvila, Bermudi, Britanski antarktički teritorij, Britanski teritorij Indijskog oceana, Britanski Djevičanski otoci, Kajmanski otoci, Falklandi, Montserrat, Pitcairnovo otočje, Sveta Helena (zatim Ascension i Tristan da Cunha), Južna Georgia i Južni Sendvič otoci, baze Akrotiri i Dhekelia na Cipru i otoci Turks i Caicos.

Osim toga, teritoriji britanske krune Guernsey, Jersey i otok Man (koji ne spadaju u Veliku Britaniju) ne spadaju u Europsku uniju, ali spadaju u carinsku uniju.

Carinska politika |

Oznaka za Schengenski sporazum

Carinska politika jedan je od temelja Europske unije. Ona je odigrala ključnu ulogu u stvaranju integriranog unutarnjeg tržišta i zajedničke gospodarske politke. Carinska unija jedan je od stupnja povezivanja i integriranja ka jedinstvenom unutarnjem tržištu. Pojam carinska unija podrazumijeva prostor na kojem ne postoje unutarnje prepreke kretanju robe (što prvenstveno uključuje zabranu carina i pristojbi), a na robu koja ulazi izvana primjenjuju se zajednička pravila, carine i kvote. Carinska unija uspostavljena je 1. srpnja 1968. godine, a stvaranjem unutarnjeg tržišta 1993. godine uklonjena su preostala ograničenja slobodnom kretanju robe.

Ekonomska i monetarna unija |

Ekonomska i monetarna unija (eng. Economic and Monetary Union - EMU) naziv je procesa harmoniziranja ekonomskih i monetarnih politika država članica EU s ciljem uvođenja zajedničke valute - eura. EMU je uređena Ugovorom iz Mastrichta, koji uređuje harmonizaciju u tri faze:

1. Prva faza (od 1.7. 1990. do 31.12. 1993.): slobodno kretanje kapitala među državama članicama, usklađivanje ekonomskih politika i bliža suradnja ekonomskih politika i suradnja između središnjih banaka.


2. Druga faza (od 1.1. 1994. do 31.12. 1998.): konvergencija ekonomskih i monetarnih politika država članica (s ciljem osiguravanja stabilnosti cijena i javnih financija), osnivanje Europskoga monetarnog instituta (EMI) i osnivanje Europske središnje banke (ECB).


3. Treća faza (od 1.1. 1999.): nepovratno fiksiranje tečajeva i uvođenje jedinstvene valute na devizna tržišta i u elektronička plaćanja, koja prate uvođenje novčanica i kovanica eura od 1.1. 2002. Treća faza EMU-a uvedena je 1999. u 11 država članica, kojima su se kasnije pridružile Grčka i Slovenija. Euro do danas nisu uvele tri stare države članice - Velika Britanija i Danska, koje koriste opt-out klauzulu i Švedska, koja je na referendumu u rujnu 2003. godine odbila uvođenje eura, te deset novih država članica.

Zajednička poljoprivredna politika |

Poljoprivreda je od samog osnutka Europske zajednice bila jedna od glavnih tema kao i jedna od glavnih točaka Rimskih ugovora 1957. godine. Poljoprivreda naime se razlikuje od drugih područja gospodarstva, jer su, prije svega, cijene poljoprivrednih proiozvoda jako podložne promjenama, te je stoga bitna uloga vlada u održavanju njihove stabilnosti. Rimski ugovori definirali su osnovne točke Zajedničke poljoprivredne politike (Common agricultural policy - CAP). Načela CAP-a uobličena su na Konferenciji u Stresi 1958. godine.

Tri su načela (definirana još 1962.), na kojima se temelji Zajednička poljoprivredna politika:

1. Jedinstveno tržište poljoprivrednih proizvoda, odnosno zajedničko uređenje tržišta - zajedničko reguliranje cijena, isplaćivanja pomoći i pravila konkurencije, harmonizaciju propisa o zdravstvenom osiguranju i administrativnim postupcima, kao i zajedničku vanjskotrgovinsku politiku;


2. Prednost proizvoda Unije pred uvoznim proizvodima i zaštita unutarnjeg tržišta od poremećaja izazvanih nekontroliranim uvozom poljoprivrednih proizvoda s niskim cijenama:


3. Financijska solidarnost: troškovi koji proizlaze iz primjene Zajedničke poljoprivredne politike moraju biti podijeljeni među svim zemljama članicama, bez obzira na njihov nacionalni interes.

Od šest proizvoda za koje su početkom 1960-ih godina bile uspostavljene, CAP danas obuhvaća gotovo sve poljoprivredne proizvode ili grupe proizvoda, osim krumpira, meda i nekih alkoholnih pića. Time su postavljeni osnovni instrumenti zajedničkog tržišta poljoprivrednih proizvoda, koji uklanjaju prepreke u unutarnjoj trgovini i održavaju zajedničku carinsku barijeru prema trećim zemljama.

Zajednička poljoprivredna politika, unatoč mnogobrojnim pokušajima reformi, i dalje ostaje izuzetno skupa, neproduktivna i nekonkurentna, a cijena poljoprivrednih proizvoda koje plaćaju građani EU znatno je viša od onih na svjetskom tržištu.

Pravosuđe i unutarnji poslovi |

Suradnja u pravosuđu i unutarnjim poslovima uspostavljena je stupanjem na snagu Maastrichtskog ugovora 1993., gdje je označena kao treći stup na kojemu se temelji Unija. Ugovorom iz Amsterdama reorganizirana je suradnja u području pravosuđa i unutarnjih poslova. Schengenski sporazum usvojen izvan pravnog okvira EU uključen je u Ugovore o EU i EZ. Određena područja, poput azila, imigracije, viza i drugih politika povezanih sa slobodnim kretanjem osoba, podvedena su pod prvi stup, odnosno nadležnost Zajednice, što je omogućilo korištenje uobičajenih zakonodavnih instrumenata kao što su uredbe ili direktive. S druge strane, policijska i sudska suradnja u kaznenim pitanjima ostala je u sklopu trećeg stupa i za nju se koriste sljedeći instrumenti: zajednička stajališta (common positions), okvirne odluke (framework decisions) i odluke, konvencije te rezolucije, preporuke, deklaracije, zaključci itd.

Zajednička vanjska i sigurnosna politika |

Zajednička vanjska i sigurnosna politika također je utemeljena stupanjem na snagu Maastrichtskog ugovora 1993. godine. Pet je glavnih ciljeva zajedničke vanjske i sigurnosne politike:

• štititi zajedničke vrijednosti i temeljne interese Unije,


• ojačati sigurnost EU,


• očuvati mir i ojačati međunarodnu sigurnost,


• promicati međunarodnu suradnju i


• razvijati demokraciju i vladavinu prava, uključujući ljudska prava.

Osim toga, jedan je od ciljeva EU osnažiti svoj identitet na međunarodnoj sceni, posebno putem provedbe zajedničke vanjske i sigurnosne politike, uključujući progresivno stvaranje zajedničke obrambene politike što bi moglo voditi zajedničkoj obrani.

Proračun |

Proračun je financijski okvir djelovanja Unije u kojem se iskazuju sve vrste prihoda i rashoda Europske zajednice, uključujući Europski socijalni fond, kao i administrativne troškove zajedničke vanjske i sigurnosne politike te suradnje u području pravosuđa i unutarnjih poslova. EU donosi proračune na razdoblje od šest godina.

BDP po stanovniku (2004), EU prosjek = 100

Ukupna sredstva kojima raspolaže EU ograničena su na 1,24% BDP-a Unije i predstavljaju tek oko 2,5% zbroja nacionalnih proračuna država članica. Sredstva u proračun EU pritječu iz tzv. vlastitih izvora, u koje se ubrajaju:

• uvozne poljoprivredne pristojbe,


• carine,


• udio u prihodima što ih države članice ostvaruju od poreza na dodanu vrijednost i


• uplate država članica koje su razmjerne njihovu BDP-u - čine polovicu ukupnih sredstava kojima raspolaže proračun EU.

Ekonomski položaj |

Trenutno (februar 2005.) EU ima najveću ekonomiju na svetu sa, BDP od 8.639•10¹² evra (ili 11.323•10¹² USD sa kursom od 1,31$ za 1 evro u 11. januara, 2005. [vidi tabelu]). [2]

BDP Europske Unije i država članica |

Izvor: CIA World Factbook [3]

Podaci se odnose na procijeni BDP-a za 2007. godinu

Institucije |

Glavni članak: Institucije Evropske unije

Evropska unija ima nekoliko institucija:

• 
  Evropski parlament (732 članova)


• 
  Savet Evropske unije (ili 'Savet ministara') (25 članova)


• 
  Evropska komisija (25 članova)


• 
  Evropski sud pravde (15 sudija)


• 
  Evropski finansijski sud (25 članova)

Savet Evrope (25 članova) nije institucija već "kvazi-institucija"

Postoji nekoliko finansijskih tela:

• 
  Evropska centralna banka (koji zajedno sa nacionalnim (narodnim) bankama čini Evropski sistem centralnih banaka)


• 
  Evropska investiciona banka (uključujući Evropski investicioni fond)

Postoji još mnogo tela zadužena za sprovođenje objektivne politike i pravde. To su tzv. Agencije Evropske unije.

Literatura (sa engleske Vikipedije):

• 
  Europe Recast: A History of European Union by Desmond Dinan (Palgrave Macmillan, 2004) ISBN 0-333-98734-9
  


• 
  The Great Deception: The Secret History of the European Union by Christopher Booker, Richard North (Continuum International Publishing Group - Academi, 2003) ISBN 0-8264-7105-6
  


• 
  Understanding the European Union 2nd ed by John McCormick (Palgrave Macmillan, 2002) ISBN 0-333-94867-X
  


• 
  The Institutions of the European Union edited by John Peterson, Michael Shackleton (Oxford University Press, 2002) ISBN 0-19-870052-0
  


• 
  The Government and Politics of the European Union by Neill Nugent (Palgrave Macmillan, 2002) ISBN 0-333-98461-7
  


• 
  The European Union: A Very Short Introduction by John Pinder (Oxford, 2001) ISBN


• 
  This Blessed Plot: Britain and Europe from Churchill to Blair by Hugo Young (Macmillan, 1998) ISBN 0-333-57992-5
  

Reference |

Vanjske veze |

Evropska unija na Wikimedijinoj ostavi

Evropska unija On-Line |

Zvanični sajt EU, europa.eu, na Zvaničnim jezicima. Some subpages:

• Evropska komisija – mape Evrope


• 
  Konferencije za štampu i govori (MP3 i RealAudio).


• Politika EU prema Kini

Ostale internet adrese |

• CIA-ina činjenična knjiga država


• 
  EurActiv.com Nezavisni medijski portal posvećen EU


• 
  EU in the USA – EU delegacija u SAD-u


• Dadalos, Internacionalni UNESCO obrazovni građanski sistem, Mirovna i obrazovanja za ljudska prava: bazični kurs EU


• 
  EU Observer – Info veb sajt u vezi EU


• 
  Euronews – TV stanica na jezicima EU


• 
  EU News – vesti Evropske unije


• 
  BBC News: Unutar Evrope ...menjanje evrope...


• 
  Yahoo – Evropska unija – kategorija stranica


• Europedia: Guide to European policies and legislation