Unia Europejska Европейски съюз Evropská unie Den Europæiske Union Europese Unie European Union Euroopa Liit Euroopan unioni Union européenne Europäische Union Ευρωπαϊκή Ένωση Europska Unija Európai Unió An tAontas Eorpach Unione Europea Eiropas Savienība Europos Sąjunga L-Unjoni Ewropea União Europeia Uniunea Europeană Európska únia Evropska unija Unión Europea Europeiska unionen
Flaga europejska
Dewiza: In varietate concordia (Zjednoczeni w różnorodności)
Hymn: Ode „An die Freude” (Oda do radości)
Konstytucja	Traktat z Maastricht, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Państwa członkowskie	28  Austria  Belgia  Bułgaria  Chorwacja  Cypr  Czechy  Dania  Estonia  Finlandia  Francja  Grecja  Hiszpania  Holandia  Irlandia  Litwa  Luksemburg  Łotwa  Malta  Niemcy  Polska  Portugalia  Rumunia  Słowacja  Słowenia  Szwecja  Węgry  Wielka Brytania  Włochy
Język urzędowy	24 angielski bułgarski chorwacki czeski duński estoński fiński francuski grecki hiszpański irlandzki litewski łotewski maltański niderlandzki niemiecki polski portugalski rumuński słowacki słoweński szwedzki węgierski włoski
Centra polityczne	Bruksela (egzekutywa i legislatywa) Strasburg (legislatywa) Luksemburg (trybunał sądowy, izba kontroli) Frankfurt (bank centralny)
Prezydencja Rady Unii Europejskiej	Rumunia
Szef rządu	Przewodniczący Komisji Jean-Claude Juncker
Przewodniczący Rady Europejskiej	Donald Tusk
Przewodniczący Parlamentu	Antonio Tajani
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	4 381 376 km² 3,08%
Liczba ludności (2018)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	512 596 403[1] 117,3 osób/km²
PKB (2019)  • całkowite	19 413 998 mld[a]USD[2]
PKB (PSN) (2019)  • całkowite   • na osobę	22 147 416 mld[b]dolarów międzynar.[2] 41 801 dolarów międzynar.[2]
Jednostka monetarna	11 euro¹ (€) (EUR) --- forint węgierski (HUF) funt brytyjski (GBP) funt gibraltarski (GIP) korona czeska (CZK) korona duńska (DKK) korona szwedzka (SEK) kuna chorwacka (HRK) lej rumuński (RON) lew bułgarski (BGN) złoty polski (PLN)
Utworzona: Jako EWG  • podpisane  • powołana Jako UE  • podpisany  • powołana Jako org. międzynar.  • podpisany  • powołana	traktaty rzymskie  • 25 marca 1957  • 1 stycznia 1958 traktat z Maastricht  • 7 lutego 1992  • 1 listopada 1993 traktat lizboński  • 13 grudnia 2007  • 1 grudnia 2009
Religia dominująca	chrześcijaństwo
Strefa czasowa	UTC −4 do +4 0 do +2 (uwzględniając tylko kontynent europejski)
Domena internetowa	.eu
Kod samochodowy	28 A, B, BG, CY, CZ, D, DK, E, EST, F, FIN, GB, GR, H, HR, I, IRL, L, LT, LV, M, NL, P, PL, RO, S, SK, SLO
Terytoria autonomiczne	Terytoria specjalne Athos, Azory, Büsingen am Hochrhein, Campione d’Italia, Ceuta, Gibraltar, Gujana Francuska, Gwadelupa, Livigno, Helgoland, Madera, Martynika, Melilla, Reunion, Saint-Martin, Wyspy Alandzkie, Wyspy Kanaryjskie
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku

Budynek Berlaymont w Brukseli, siedziba Komisji Europejskiej

Sala obrad plenarnych Parlamentu Europejskiego w Strasburgu

Unia Europejska, UE – gospodarczo-polityczny związek 28 demokratycznych państw europejskich. Unia powstała 1 listopada 1993 roku – na mocy podpisanego 7 lutego 1992 traktatu z Maastricht – jako efekt wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej. Korzenie współczesnej integracji europejskiej sięgają okresu powojennego i ograniczały się do 6 państw zachodnioeuropejskich. Państwa te tworzyły wiele form i mechanizmów współpracy, powoływały organizacje, instytucje i organy, których celem było wzmocnienie jedności między nimi. W 1993 nadrzędną wobec wszystkich poprzednich organizacji została Unia Europejska, sama otrzymując nieznaną wcześniej hybrydową formułę sui generis.

Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa (w międzynarodowoprawnym tego słowa znaczeniu) funkcjonuje od 1 grudnia 2009. Równocześnie zastąpiła ona kilka form współpracy, w tym m.in. Wspólnotę Europejską. Proces integracji wykracza poza ściśle określone ramy geograficzne Europy^[3]. W określeniu europejskości Unii naczelną rolę odgrywają czynniki historyczne i kulturowe oraz wspólna tożsamość i identyfikacja z wartościami demokratycznymi^[4].

Początkiem powojennej integracji europejskiej było powstanie w 1952 Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W 1958 została utworzona Europejska Wspólnota Gospodarcza i to jej bezpośrednią następczynią jest Unia Europejska. Od czasu wejścia w życie traktatu lizbońskiego, tj. 1 grudnia 2009, podstawę prawną funkcjonowania stanowią Traktat o Unii Europejskiej (znany także jako traktat z Maastricht) oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Integralną część Traktatów stanowią tabele ekwiwalencyjne, protokoły i wyjaśnienia. Duże znaczenie dla unijnego porządku prawnego ma też Karta praw podstawowych UE. Prawem wiążącym są również umowy międzynarodowe z państwami trzecimi (w tym układy stowarzyszeniowe), których stroną były Wspólnota Europejska i Unia Europejska. Dokończeniem acquis Unii są akty prawa wtórnego powstałe w oparciu o Traktaty i umowy międzynarodowe.

Historia |

 Osobne artykuły: Historia Unii Europejskiej i Historia rozszerzeń wspólnot europejskich i Unii Europejskiej.

Historyczne idee zjednoczenia Europy |

U podstaw europejskich tendencji zjednoczeniowych leży wspólna w znacznej części historia i kultura narodów zamieszkujących ten kontynent.

Od I wieku p.n.e. do V wieku n.e. większość zachodniej Europy i południowa część wschodniej znajdowała się w Imperium Rzymskim. Wyparcie Rzymu z południowych wybrzeży Morza Śródziemnego przez islam i ekspansja cywilizacji rzymskiej i grecko-chrześcijańskiej na północ połączona z upadkiem Zachodniego Cesarstwa doprowadziły do wytworzenia się kulturowej i gospodarczej wspólnoty europejskiej, która zastąpiła śródziemnomorską. Z tradycji Imperium Romanum w znacznej mierze czerpał natchnienie średniowieczny uniwersalizm europejski, który wyrażał się w ideach zwierzchnictwa cesarskiego (Karolingowie, Ottonowie) lub papieskiego nad światem chrześcijańskim.

Wraz z ekspansją zamorską poszczególnych państw, zniknięciem zagrożenia ze strony cywilizacji pozaeuropejskich i rozbiciem kulturowym Europy Zachodniej (reformacja i kontrreformacja) tendencje zjednoczeniowe w okresie nowożytnym osłabły. W wieku XVIII i XIX porządek europejski opierał się na systemie sojuszy monarchii (polityka równowagi sił), w którym główne role odgrywały, w znacznej mierze samowystarczalne, mocarstwa kolonialne (Wielka Brytania, Francja, Rosja, później Niemcy). Odstępstwem od tego stanu rzeczy był okres dominacji napoleońskiej na kontynencie w początkach XIX stulecia, charakteryzujący się centralizmem władzy, która roztaczała się od kanału La Manche po wschodnie granice ówczesnego Księstwa Warszawskiego.

Wspólnoty europejskie |

 Osobny artykuł: Wspólnoty europejskie.

18 kwietnia 1951, poprzez podpisanie traktatu paryskiego, sześć krajów dało podwaliny nowej organizacji: Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali. Członkami założycielami były: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy^[5].

Celem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali było utworzenie wspólnej puli produkcji węgla i stali, aby zapobiec wojnie gospodarczej. Było to urzeczywistnienie planu opracowanego przez Jeana Monneta, a upowszechnionego przez francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana. W dniu 9 maja 1950, który później został ustanowiony Dniem Europy^[6], Schuman przedstawił propozycję utworzenia organizacji europejskiej, twierdząc, że jest to niezbędne do utrzymania pokojowych stosunków. Propozycja ta, znana jako deklaracja Schumana, jest uważana za początek dzisiejszej Unii Europejskiej. Brytyjczycy zostali zaproszeni do uczestnictwa, ale odmówili, nie chcąc rezygnować z narodowej suwerenności.
EWWiS zaspokajała potrzeby gospodarcze rządów europejskich w ograniczonym tylko zakresie. Nie udało się także, pomimo czynionych prób, doprowadzić do integracji politycznej oraz militarnej. Wobec tego postanowiono zacieśnić współpracę gospodarczą i objąć nią dodatkowo:

• energetykę (zwłaszcza atomową),


• surowce,


• transport,


• rolnictwo.

Koncepcja ta stworzyła tzw. plan Beyena (holenderskiego ministra spraw zagranicznych). Plan zakładał integrację horyzontalną, obejmującą całą gospodarkę, nie zaś tylko poszczególne jej gałęzie. W efekcie w 1955 na konferencji w Mesynie zebrali się ministrowie spraw zagranicznych państw „szóstki” tworzącej EWWiS i przyjęli tzw. rezolucję z Mesyny.
Zakładała ona:

• merytoryczną rozbudowę wspólnych instytucji europejskich,


• stopniową fuzję gospodarki narodowej,


• stworzenie wspólnego rynku,


• harmonizację polityki socjalnej.

Od powyższych pomysłów odcięła się Francja. Po konferencji mesyńskiej powstała specjalna komisja do opracowania koncepcji wspólnoty gospodarczej i współpracy w dziedzinie energii atomowej. W wyniku jej prac, w 1956 powstał tzw. raport Spaaka, belgijskiego polityka, pod którego przewodnictwem komisja pracowała. On to właśnie stanowił podstawę trwających bez mała rok rokowań, które doprowadziły do przyjęcia dwóch traktatów rzymskich podpisanych 25 marca 1957 w Rzymie. Pierwszy ustanawiał Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), a drugi Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958.

Trzy wspólnoty europejskie już od 1958 miały wspólne niektóre organy (Zgromadzenie Parlamentarne i Trybunał Sprawiedliwości). Pełne połączenie instytucjonalne nastąpiło w 1967, gdy wszedł w życie tzw. traktat fuzyjny.

Liczba członków wspólnot zwiększyła się w 1973, gdy przyłączyły się do nich Wielka Brytania, Dania i Irlandia. Kandydująca wówczas Norwegia nie zdecydowała się na akcesję z powodu sprzeciwu swoich obywateli.

Granica polsko-czeska w Cieszynie. Dzięki układowi z Schengen zniesiono kontrole graniczne między państwami sygnatariuszami. Komisja Europejska – na zasadzie dwustronnych porozumień – dopuściła do układu państwa spoza UE: Norwegię, Islandię i Szwajcarię

Drugie rozszerzenie nastąpiło w latach 80., kiedy do EWG przystąpiły Grecja (w 1981) oraz Hiszpania i Portugalia (w 1986).

W 1985 doszło do jedynego przypadku opuszczenia wspólnot: wystąpiła z nich Grenlandia, autonomiczna część Danii.

Wraz ze zjednoczeniem Niemiec, w 1990, w skład Unii Europejskiej weszło terytorium dawnej Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

Trzecie rozszerzenie (już do Unii Europejskiej) nastąpiło w 1995, kiedy przyjęto Austrię, Szwecję i Finlandię (Norwegia ponownie odmówiła wstąpienia).

W 1985 uzgodniono w układzie z Schengen utworzenie systemu wspólnej kontroli granic i zniesienie wizowych granic wewnętrznych w obrębie Francji, krajów Beneluksu i RFN. W ramach Wspólnot stopniowo doszło do utworzenia wspólnego jednolitego rynku poprzez likwidację barier celnych, wprowadzanie wspólnych norm prawnych i technicznych oraz prowadzenie wspólnej polityki rolnej. Równolegle dochodziło też do zacieśniania więzi politycznych między krajami Wspólnot. W 1986 podpisano Jednolity akt europejski, zwiększający kompetencje EWG.

Podpisanie przez prezydenta Kwaśniewskiego traktatu o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej

Polskie podpisy pod traktatem akcesyjnym: premier Miller oraz ministrowie Cimoszewicz i Hübner

Unia |

7 lutego 1992 został podpisany Traktat o Unii Europejskiej – tak zwany traktat z Maastricht, na mocy którego 1 listopada 1993 powstała Unia Europejska.

Traktat nie likwidował wspólnot europejskich, zmienił jedynie nazwę EWG na Wspólnotę Europejską. W Maastricht znacznie rozszerzono zakres wspólnej polityki gospodarczej i opracowano harmonogram wprowadzenia unii gospodarczej i walutowej (jej efektem było wprowadzanie wspólnej waluty euro od 1999). Do procesu integracji formalnie wzmocniono politykę zagraniczną, dodano politykę bezpieczeństwa (militarnego) oraz współpracę w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i współpracy administracyjnej państw członkowskich.

Kolejną ważną umową był tzw. traktat amsterdamski z 2 października 1997, który częściowo zmienił i jednocześnie rozszerzył wcześniejsze ustalenia z Maastricht. 26 lutego 2001 podpisano tzw. traktat nicejski reformujący instytucje unijne w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania po kolejnym rozszerzeniu UE. Na szczycie w Nicei proklamowano również Kartę praw podstawowych UE, mającą gwarantować prawa człowieka i swobody obywatelskie.

16 kwietnia 2003 przedstawiciele rządów 15 państw członkowskich i 10 kandydujących podpisali w Atenach traktat akcesyjny, rozszerzający Unię^[7], w wyniku czego 1 maja 2004 doszło do największego rozszerzenia w historii UE – do wspólnoty wstąpiło 10 krajów: Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Malta i Cypr.

25 kwietnia 2005 Bułgaria i Rumunia podpisały traktat akcesyjny w Luksemburgu, otwierający tym krajom drogę do wejścia do Unii Europejskiej 1 stycznia 2007.

Po podpisaniu traktatu akcesyjnego w grudniu 2011, 1 lipca 2013 do Unii Europejskiej oficjalnie wstąpiła Chorwacja, powiększając UE do 28 państw członkowskich.

Gdy zakończyła się ratyfikacja traktatu lizbońskiego, wszedł on w życie 1 grudnia 2009.

We wrześniu 2018 Günther Oettinger stwierdził, że „projekt europejski jest w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Niektórzy wewnątrz Europy chcą go osłabić, a nawet zniszczyć: Polska, Węgry, Rumunia, rząd Włoch”^[8].

Pokojowa Nagroda Nobla |

W 2012 Unia Europejska otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla^[9]. Komitet Noblowski w uzasadnieniu wskazał „stabilizującą rolę odegraną przez UE, która pomogła przekształcić większość Europy z kontynentu wojen w kontynent pokoju”. Thorbjørn Jagland, przewodniczący Komitetu, podkreślił zasługi Unii Europejskiej w procesie „pokoju, pojednania, demokracji i praw człowieka w Europie”^[10].

Geografia |

Powiększanie się Unii Europejskiej

 Osobny artykuł: Geografia Unii Europejskiej.

Państwa członkowskie Unii Europejskiej zajmują obszar ok. 4463 tys. km^2[11] a ich populacja przekracza 510 milionów osób.^[12] Najwyższy szczyt na tym terenie to Mont Blanc w Alpach, wznoszący się na wysokość ponad 4808 m n.p.m., najniżej położone punkty natomiast to Lammefjorden w Danii i Zuidplaspolder w Holandii (niemal 7 m p.p.m.)^[13].

Państwa członkowskie |

 Osobny artykuł: Państwa członkowskie Unii Europejskiej.

Rok wstąpienia	Państwa członkowskie UE	Organizacja
1957	Belgia,  Francja,  Holandia,  Luksemburg, Republika Federalna Niemiec (Niemcy od 1990),  Włochy	Europejska Wspólnota Węgla i Stali[14]
1973	Dania,  Irlandia,  Wielka Brytania	Wspólnota Europejska[15]
1981	Grecja
1986	Hiszpania,  Portugalia
1995	Austria,  Finlandia,  Szwecja	Unia Europejska[16]
2004	Czechy,  Cypr,  Estonia,  Litwa,  Łotwa,  Malta,  Polska,  Słowacja,  Słowenia,  Węgry
2007	Bułgaria,  Rumunia
2013	Chorwacja

Od 1 lipca 2013 w skład UE wchodzi 28 państw.

Planowana data wystąpienia	Państwo odchodzące z UE	Referendum
31 października 2019[17]	Wielka Brytania	23 czerwca 2016[18]

Państwa kandydujące |

 Osobny artykuł: Państwa kandydujące do Unii Europejskiej.

Unia, zgodnie ze swoimi deklaracjami z Kopenhagi i Madrytu, otwarta jest na każde demokratyczne państwo europejskie o rozwiniętej gospodarce rynkowej.

Obecnie status kandydata posiadają: Albania^[19], Czarnogóra^[20], Macedonia Północna^[21], Serbia^[22] i Turcja^[23], natomiast Bośnia i Hercegowina^[24] oraz Kosowo^[25] aspirują do tego miana.

Unia wymaga stopniowego dostosowywania prawa krajowego do acquis Unii, pełnego poszanowania praw człowieka, liberalizacji gospodarki i stopniowego otwierania się na wspólny rynek. Najdłużej na akcesję czeka Turcja, która była stowarzyszona z ówczesnymi wspólnotami europejskimi od 1963, a wniosek o przyjęcie do EWG czeka od roku 1987. Obecną formą jej powiązania z UE jest unia celna.

Charakter organizacji |

Unia Europejska Ten artykuł jest częścią serii: Polityka i instytucje Unii Europejskiej Instytucje Parlament Europejski Przewodniczący Antonio Tajani Członek PE Okręgi wyborcze Wybory (według państwa) 2014 (UE–28) Grupy polityczne Stałe komitety Eurodeputowani VIII kadencji Rada Europejska Przewodniczący Donald Tusk Rada Prezydencja Rumunia Komisja Europejska Komisja Jean-Claude’a Junckera Przewodniczący Jean-Claude Juncker Wysoki przedstawiciel Federica Mogherini Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwości Członkowie Sąd Sąd do spraw Służby Publicznej Europejski Bank Centralny Trybunał Obrachunkowy Inne instytucje i organy Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Europejski Inspektor Ochrony Danych Europejski Bank Inwestycyjny Europejski Fundusz Inwestycyjny Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Regionów Agencje UE Prawo Acquis Procedura legislacyjna Traktaty Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Europejska Inicjatywa Obywatelska Zalecenia i opinie Inne Unia gospodarcza i walutowa Eurogrupa Rozszerzenia Relacje zagraniczne Europejskie partie polityczne Budżet UE Dom Historii Europejskiej

Portal Unia Europejska

Unia Europejska stanowi przypadek sui generis („szczególnego rodzaju”) w stosunkach międzynarodowych – jest tworem, który nigdy wcześniej nie istniał w historii powszechnej i był nieznany historii stosunków międzynarodowych. Do grudnia 2009 UE była kombinacją struktur ponadnarodowych (ponadpaństwowych, uwspólnotowionych) oraz międzyrządowych (międzynarodowych). Posiada cechy zarówno organizacji międzynarodowej (przy czym Unia Europejska do 2009 nie była nawet organizacją międzynarodową w prawnym tego słowa znaczeniu), jak i konfederacji czy nawet państwa federalnego. Wśród teoretyków prawa, politologii i stosunków międzynarodowych trwa spór, za co dokładnie można uznać Unię. Federaliści doszukują się w niej państwa federacyjnego lub konfederacji^[26]. Zwolennicy koncepcji Europy ojczyzn wykazują, że fundament stanowi jedynie współpraca między państwami, co determinuje istnienie organizacji międzynarodowej. Ścierają się zarówno odrębne wizje poszczególnych państw członkowskich^[27], jak i doktryn politycznych^[28].

Proces ten dodatkowo związany jest z powstawaniem inicjatyw, które były realizowane wewnątrz Wspólnot (w ramach zasady wzmocnionej współpracy i elastyczności) bądź obok nich, a które to stawały się ostatecznie częścią dorobku prawnego Unii Europejskiej i zalążkiem nowych polityk współpracy (np. układ z Schengen, Unia Gospodarcza i Walutowa). Najbardziej zawiły był status osobnych organizacji międzynarodowych powołanych przez część lub wszystkich członków UE (Unia Zachodnioeuropejska, Europejska Agencja Kosmiczna, Rada Europy), które w swych działaniach uzupełniają i wspomagają polityki prowadzone w ramach Unii Europejskiej, a przez co niesłusznie są z nią mylone. Zastanawiano się, jak te odrębne organizacje umieścić w skomplikowanej strukturze prawnej zintegrowanego kontynentu europejskiego i jak umieścić prawo Unii w prawie międzynarodowym.

Ten układ prawny w sferze wewnętrznej, jak i zewnętrznej, zreformował traktat lizboński. Zlikwidował on podział Unii na filary, nadał jej osobowość prawną i podmiotowość prawnomiędzynarodową, zlikwidował Wspólnotę Europejską. Wraz z likwidacją Wspólnoty Europejskiej Unia stała się jej następcą prawnym oraz otrzymała status organizacji międzynarodowej^[29].

Unia Europejska jest unikatową formą tego typu na arenie międzynarodowej mającą ok. 30-procentowy udział w światowym PKB. Jej rola jako światowego mocarstwa w polityce zagranicznej wzrasta, tworzone są unijne placówki dyplomatyczne, a sama UE jest członkiem m.in.: Światowej Organizacji Handlu, G7 i G20. Ciągle jednak głównymi aktorami i reżyserami polityki zagranicznej UE są państwa członkowskie, a nie ośrodki ponadnarodowe. Od lat 90. XX wieku wzrasta też wojskowy aspekt Unii Europejskiej, oparty początkowo na powstałej w latach 40. XX wieku Unii Zachodnioeuropejskiej, a którego obecnie główny trzon stanowi wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony. Najnowszą polityką UE jest polityka kosmiczna. Realizowana jest ona w oparciu o współpracę z Europejską Agencją Kosmiczną, jednak nie wszyscy członkowie UE są członkami EAK.

Cechy UE świadczące o jej charakterze^{[30][31][32][33][34][35][36][37][38][39][40][41][42][43][44][45][46][47][48]}:

Cele |

W TUE w artykule 3 wśród celów Unii wymienione są między innymi:

• promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnianie współpracy gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami członkowskimi


• wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na arenie międzynarodowej poprzez prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej


• dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii


• rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania, którym ma być UE poprzez wprowadzanie wspólnych norm prawnych, socjalnych i stałą poprawę poziomu życia państw uboższych


• ujednolicenie struktury gospodarczej krajów członkowskich, wyrównanie rozwoju gospodarczego regionów


• polepszenie standardów życia.

Kompetencje, polityka i główne obszary działań |

Art. 2 TFUE określa i rozdziela kompetencje Unii Europejskiej, jednocześnie dzieląc je pomiędzy instytucje ponadnarodowe i państwa członkowskie.

Kompetencje wyłączne to kompetencje, w których pierwszeństwo posiada Unia i jej instytucja. Państwa mogą podjąć działania za uprzednią zgodą UE. Są to funkcjonowanie rynku wewnętrznego, unia celna, polityka monetarna krajów, które przyjęły walutę euro, zasoby morskie i polityka rybołówstwa, wspólna polityka handlowa.

Kompetencje dzielone to kompetencje, w których Unia i państwa członkowskie wspólnie stanowią prawo, lecz tylko tam, gdzie Unia nie wykonała swoich kompetencji lub zaprzestała wykonywać swoją kompetencję. Są to: wspólny rynek, polityka społeczna (w zakresie spraw wymienionych w Traktacie), spójność ekonomiczna, społeczna i terytorialna, rolnictwo i połów ryb (wyłączając morskie zasoby), ochrona środowiska, ochrona konsumencka, transport, sieci, drogi i połączenia transeuropejskie, energia, przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, ochrona zdrowia i bezpieczeństwo publiczne (w zakresie spraw wymienionych w Traktacie).

Kompetencje wspomagające mają charakter koordynujący, wspierający i uzupełniający jednak bez harmonizacji prawa w tych obszarach. Są to: ochrona i polepszanie ludzkiego zdrowia, przemysł, kultura, turystyka, edukacja, młodzież, sport i doradztwo zawodowe, ochrona obywatelska, współpraca administracyjna.

Art. 2 TFUE w dalszej części wspomina ogólne kompetencje Unii ws. gospodarczych i zatrudnienia. Szczególnymi kompetencjami posługuje się wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa.

Niewymieniona z nazwy w określonych kompetencjach jest polityka w zakresie badań, rozwoju technologicznego oraz przestrzeni kosmicznej.

Budżet |

 Osobny artykuł: Budżet Unii Europejskiej.

Środki pieniężne Unii Europejskiej gromadzone są przez państwa członkowskie i przekazywane do unijnego budżetu. Zgodnie z prawem środki te stanowią zasoby własne Unii Europejskiej. Źródła wpływów do budżetu^[49]:

• 
  Cło – znaczne wpływy jakie pojawiają się w budżecie pochodzą z tej formy podatku, co prawda kraje członkowskie cła nie płacą, ale ta opłata obowiązuje kraje, które do Unii nie należą a eksportują towary na jej obszar.


• 
  Podatek od towarów i usług (podatek VAT), kraje członkowskie zobowiązane są wpłacać do budżetu pewien procent ogólnej sumy wpływów jakie uzyskane zostały z tego podatku.


• 
  Produkt Narodowy Brutto – każdy kraj członkowski wpłaca do budżetu Unii 0,73 procent wartości PNB, to największa forma wpływów do budżetu


• Inne podatki – np. od wynagrodzeń pracowników zatrudnionych w Instytucjach Unijnych.


• Kary finansowe – Państwa członkowskie płacą kary finansowe za niestosowanie się do przepisów, za niewłaściwe wydatkowanie dotacji unijnych.

Instytucje, organy i agencje |

 Osobny artykuł: Instytucje, organy i agencje Unii Europejskiej.

Unia Europejska wykształciła specyficzny dla siebie system rządzenia^[50]. Opiera się na wykształceniu odrębnej od władz krajowych administracji wykonawczej szczebla unijnego na czele z Komisją Europejską. Funkcje prawodawcze skupia Rada Unii Europejskiej, czyli ministrowie poszczególnych sektorów. Ten szczebel zapewnić ma ochronę narodowych interesów państw członkowskich. W procesie legislacji bierze także udział wybierany w wyborach powszechnych Parlament Europejski. Trójpodział władzy dopełnia Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, będący swoistym Trybunałem Konstytucyjnym i Sądem Najwyższym. Bada on zgodność przepisów unijnych z Traktatami oraz poprawne wykonywanie prawa UE w państwach członkowskich^[51]. Charakterystycznym dla organizacji międzynarodowej są spotkania szefów rządów i głów państw – tutaj w formie zinstytucjonalizowanej Rady Europejskiej. W systemie prawnym nie spełnia żadnych funkcji poza „wyznaczaniem celów i kierunków działań”, de facto jest najważniejszą z instytucji.

Lista najważniejszych osób w systemie instytucjonalnym Unii na podstawie europa.eu^[52]:

• 
  

  

  
  

  
  

  Donald Tusk Przewodniczący Rady Europejskiej
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Antonio Tajani Przewodniczący Parlamentu Europejskiego
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Jean-Claude Juncker Przewodniczący Komisji Europejskiej
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Federica Mogherini Wiceprzewodnicząca Komisji, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Mario Draghi Przewodniczący Europejskiego Banku Centralnego
  

  
  

  
  

Prawo |

 Osobne artykuły: Prawo Unii Europejskiej, Traktaty Unii Europejskiej i Acquis.

Podpisy pod Traktatem z Lizbony – polską stronę reprezentowali premier Tusk i minister Sikorski. Jest to pierwszy traktat, na którego kształt miała wpływ delegacja polska

14 listopada 1991 Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą należy pojmować jako konstytucyjną kartę ustanawiającą podstawowe zasady prawa wspólnotowego^[53]. Obecnie za takową konstytucję Unii należy uznać Traktat o Unii Europejskiej oraz wspomniany w orzeczeniu Traktat EWG, funkcjonujący dziś jako Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Prawo unijne ma pierwszeństwo przed aktami prawa wewnętrznego (regułami normatywnymi) państw członkowskich. Związane jest to z zasadą, iż kraj członkowski nie może powoływać się na przepisy wewnętrzne w celu nierealizowania prawa wspólnotowego, czyli zasadą supremacji prawa Unii. Dyskusyjne jest, czy zasada ta obejmuje także pierwszeństwo przed konstytucjami państw członkowskich. W praktyce, przy pojawieniu się różnic i rozbieżności, konstytucja państwa członkowskiego była zmieniana.

Nad realizacją i przestrzeganiem prawa wspólnotowego czuwa system sądownictwa i administracja państw członkowskich. Stąd jednym z wymogów członkostwa jest posiadanie odpowiedniego aparatu funkcjonowania państwa. Mimo że prawo wspólnotowe stworzyły państwa członkowskie, podpisując i ratyfikując traktaty założycielskie, jak orzekł Trybunał Sprawiedliwości, jego podmiotami stały się również jednostki. Nie wszystkie normy prawa wspólnotowego mają bezpośredni skutek wobec jednostek, a i sama pozycja jednostek w prawie wspólnotowym nie jest jeszcze tak silna, jak w prawie wewnętrznym państw członkowskich.

Portugalia, Lizbona, uroczystość podpisania traktatu (13 grudnia 2007)

Prawo stanowione w ramach Unii Europejskiej można podzielić na prawo pierwotne, a więc traktaty założycielskie, traktaty modyfikujące, traktaty akcesyjne i prawo wtórne, na które składają się rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, opinie, zalecenia; pomiędzy pierwotnym a wtórnym należy umieścić umowy międzynarodowe zawierane przez Unię Europejską, bądź wcześniej przez Wspólnotę Europejską, której to Unia jest następcą prawnym. Szczególną rolę w tym systemie posiadają umowy stowarzyszeniowe oraz umowy zawierane z państwami EFT-y.

Osobny charakter mają akty prawne podejmowane w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony. Obie te polityki zachowały specyficzny status, nawiązujący w pewnym stopniu do filarowości znanej z Maastricht, Amsterdamu i Nicei. Akty te, przez swój ściśle międzyrządowy charakter, obowiązkową jednomyślność, brak możliwości narzucenia i egzekucji przez organy ponadnarodowe, śladowe kompetencje Trybunału Sprawiedliwości, zaliczane mogą być do prawa międzynarodowego publicznego. Wraz z rozwojem wspólnego dorobku w tych politykach, następuje proces ich ściślejszego powiązania prawem Unii.

Terytorialny zasięg prawa unijnego pokrywa się z terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej. Terytoria zależne nie są częścią Unii, a więc prawo Unii nie jest tam stosowane lub jego stosowanie jest minimalne. Zmiana statusu na integralną część państwa członkowskiego wiąże się także z przynależnością do Unii, udziałem w jej politykach, jak i koniecznością akceptacji prawa Unii (taka sytuacja miała miejsce w 2011, gdy Majotta zmieniła status ze zbiorowości zamorskiej na departament zamorski). Rozszerzeniem stosowania prawa unijnego są umowy stowarzyszeniowe zawierane z państwami europejskimi, w których to państwa te godzą się dostosować swoje prawo do wymogów UE. Osobnym przykładem jest Europejski Obszar Gospodarczy. Norwegia, Islandia i Liechtenstein zobowiązały się, w zamian za uczestnictwo w niektórych wspólnych politykach, do akceptacji prawa stanowionego w ich ramach. W rzeczywistości państwa EOG aplikują ok. 70% prawa Unii do swego porządku krajowego.

W użyciu spotykany jest także termin prawo wspólnotowe. Do roku 2009 r. terminem tym określano wszystkie akty prawne powstałe w ramach pierwszego filara. Dla odróżnienia termin prawo unijne kojarzony był bądź z prawem drugiego i trzeciego filara, bądź z wszystkimi łącznie aktami prawa powstałymi w ramach UE bez względu na filar. Wraz z wejściem w życie Lizbony przestała obowiązywać struktura filarowa i przestała istnieć Wspólnota Europejska. Zatem od 1 grudnia 2009 r. termin prawo wspólnotowe jako określenie aktów prawa powstałych w ramach Unii Europejskiej jest nadużyciem, gdyż w ramach Unii nie ma już żadnej z dawnych trzech Wspólnot. Termin prawo wspólnotowe może być za to użyty do wciąż istniejącego i wyłączonego z Unii Europejskiej Euratomu. Europejska Wspólnota Energii Atomowej jest osobną organizacją międzynarodową i prawo stanowione w jej ramach może być określane mianem wspólnotowe.

Traktat lizboński |

Zobacz w Wikiźródłach tekst Traktat z Lizbony

Ostatni etap ratyfikacji Traktatu w Polsce – podpis prezydenta Lecha Kaczyńskiego

 Osobne artykuły: Traktat lizboński, Traktat z Maastricht i Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Europejska „wielka trójka” po traktacie lizbońskim: Buzek, Van Rompuy, Barroso

Zwany początkowo „traktatem reformującym”. Zawiera zmiany w Traktacie o Unii Europejskiej i Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską. Nazwa drugiego z wymienionych traktatów zostaje zmieniona na Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Wszedł w życie 1 grudnia 2009 r., pierwotnie miał wejść w życie 1 stycznia 2009 roku, ale nie został ratyfikowany przez wszystkie strony w wymaganym czasie. Traktat lizboński jest efektem prac wynikających z fiaska Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy. Najważniejszymi założeniami Lizbony są zniesienie podziału na Wspólnotę Europejską i Unię Europejską, nadanie Unii Europejskiej osobowości prawnej, przekształcenie Unii w organizację międzynarodową, zniesienie podziału filarowego, dodanie nowych polityk, uszczegółowienie zasad rządzących Unią, podział kompetencji pomiędzy Unię a państwa członkowskie, sprecyzowanie katalogu źródeł prawa Unii, sprecyzowanie procedur stanowienia i rewizji prawa pierwotnego Unii, określenie nowego miejsca Unii na arenie międzynarodowej i w systemie światowego bezpieczeństwa, powołanie nowych instytucji, wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego, umocnienie roli parlamentów narodowych, prawne usankcjonowanie Eurogrupy, umocnienie zasady elastyczności, reforma systemu głosowania w Radzie Unii Europejskiej, usprawnienie działań Unii grupującej 27 państw członkowskich.

Karta praw podstawowych |

Zobacz w Wikiźródłach tekst Karta praw podstawowych Unii Europejskiej

 Osobny artykuł: Karta praw podstawowych.

Pragnąc zagwarantować poszanowanie praw człowieka w Unii Europejskiej w 2000 r. przedstawiciele Komisji Europejskiej, Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego przyjęli w formie deklaracji dokument nazwany Kartą Praw Podstawowych. Przy tworzeniu Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy postanowiono włączyć jej przepisy do prawa pierwotnego poprzez uczynienie przepisów Karty jednym z rozdziałów Konstytucji. Wraz z odrzuceniem TKE przez społeczeństwa Francji i Niderlandów przystąpiono do negocjacji nad nowym Traktatem. Zdecydowano, że KPP nie będzie literalnie zapisana w przeredagowanych Traktatach: o Unii Europejskiej i ustanawiającym Wspólnotę Europejską (obecny TFUE). Karta dołączona została do Traktatów w formie deklaracji. Nadrzędną ideą włączenia przepisów Karty do acquis Unii jest chęć podkreślenia tych praw na poziomie ponadnarodowym, który to ma moc nadrzędną wobec porządków prawnych państw członkowskich. Wszystkie przepisy Karty są prawami wynikającymi z konstytucji i aktów prawa wtórnego państw członkowskich, wiążących i deklaratywnych przepisów prawa międzynarodowego. Uczynienie tych praw prawem pierwotnym Unii Europejskiej ma za zadanie:

• umocnienie ich w hierarchii źródeł praw,


• podkreślenie ich nadrzędności w jakimkolwiek systemie prawnym,


• podniesienie prestiżu prawa Unii utożsamianego zazwyczaj z prawem stricte gospodarczym,


• zabezpieczenie praw obywateli przed potencjalnym łamaniem praw człowieka w Unii Europejskiej przez instytucje Unii.

Wbrew publicystycznym komentarzom, jak i wypowiedziom niektórych polityków, przepisy Karty Praw Podstawowych obowiązują w Polsce. Według protokołu 7 załączonego do TUE, TFUE, TEWEA w sprawie stosowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej do Polski i Zjednoczonego Królestwa wyłączeniu stosowania w systemie sądownictwa ma jedynie tytuł IV KPP. Natomiast artykuł 2 chroni obecne ustawodawstwo krajowe przed uznaniem go za niezgodne z postanowieniami Karty. Praktyka taka została zastosowana w celu ochrony polskiego prawa przed roszczeniową interpretacją Karty Praw Podstawowych^[54].

Polityka zagraniczna |

Misje dyplomatyczne Unii Europejskiej w państwach trzecich

 Osobny artykuł: Polityka zewnętrzna Unii Europejskiej.

Europejski Obszar Gospodarczy |

 Osobne artykuły: Europejski Obszar Gospodarczy, Stosunki Norwegii z Unią Europejską, Stosunki Islandii z Unią Europejską i Stosunki Szwajcarii z Unią Europejską.

Kraje Unii mają zintegrowane rynki z Islandią, Liechtensteinem i Norwegią w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W teorii integracji ekonomicznej zaznacza się, że kraje te osiągnęły pierwszy (strefa wolnego handlu) i trzeci stopień integracji (jednolity rynek), z pominięciem stopnia drugiego (unia celna). Szereg umów liberalizacyjnych zawarto także ze Szwajcarią w 1999 i 2004 r. Państwa te, mimo iż formalnie nie są członkami Unii Europejskiej, uczestniczą w wybranych politykach i porozumieniach (m.in.: układ z Schengen, Dublin II), zobowiązują się do aplikacji niezbędnych unijnych przepisów prawnych do swoich porządków krajowych, co stanowi przykład rozszerzenia zakresu terytorialnego stosowania prawa unijnego.

Europejska Polityka Sąsiedztwa |

 Osobne artykuły: Europejska Polityka Sąsiedztwa, Unia na rzecz Regionu Morza Śródziemnego, Partnerstwo Wschodnie i Wymiar Północny Unii Europejskiej.

Innymi formami rozwoju stosunków gospodarczych, kulturalnych, społecznych i humanitarnych z najbliższymi sąsiadami są projekty realizowane w ramach Europejskiej Polityki Sąsiedztwa: Unia dla Śródziemnomorza i Partnerstwo Wschodnie, Wymiar Północny Unii Europejskiej. Najbardziej konkretne zadania ma Unia dla Śródziemnomorza, która za cel stawia sobie stworzenie strefy wolnego handlu basenu Morza Śródziemnego.

Demografia |

 Osobny artykuł: Miasta w Unii Europejskiej według liczby ludności.

Religia |

Odsetek osób deklarujących wiarę w Boga w państwach UE (2005)

 Osobny artykuł: Religia w Unii Europejskiej.

Większość ludności zamieszkującej UE to chrześcijanie (według badań Eurobarometr 2010 w krajach zaliczanych potem do tzw. EU-27 było to 70%^[55]). Nie sposób określić dokładnej liczby chrześcijan, ponieważ w niektórych krajach, takich jak Francja, Belgia i Luksemburg konsekwentnie i dosłownie przestrzega się świeckości państwa i państwowe instytuty statystyczne i publiczne ośrodki badawcze nie zbierają informacji na temat denominacji religijnych. Z kolei w innych krajach, w których nie ma formalnego rozdziału Kościoła od państwa, jak w Wielkiej Brytanii, Danii czy Grecji i gdzie obywatele z założenia są członkami Kościołów państwowych, liczba chrześcijan jest wysoce zawyżona. W krajach tych przynależność do Kościołów państwowych jest jedną z wielu oznak tożsamości narodowej, rzadziej natomiast oznacza identyfikację z określonymi doktrynami religijnymi. Europejskie chrześcijaństwo tradycyjnie podzielone jest na trzy odłamy: katolicyzm, protestantyzm i prawosławie. Katolicyzm jest dominującym wyznaniem w Irlandii, Portugalii, Hiszpanii, Francji, Luksemburgu, Belgii, wschodnich i południowych prowincjach Holandii, południowych i zachodnich landach Niemiec, Austrii, Włoszech, Malcie, Słowenii, Węgrzech, Słowacji, Czechach, Polsce, Chorwacji, Litwie oraz w południowo-wschodnich okręgach Łotwy. Protestantyzm tradycji luterańskiej dominuje w środkowych, wschodnich i północnych landach Niemiec, Danii, Szwecji, Finlandii, Estonii i Łotwie; tradycji kalwińskiej i prezbiteriańskiej najliczniejszy jest w środkowej i północnej Holandii, wschodnich Węgrzech i w Szkocji; zaś anglikańskiej w Anglii, Walii i Irlandii Północnej. Natomiast prawosławie jest dominującym wyznaniem na Cyprze, w Grecji, Bułgarii, Rumunii i wschodnich rejonach Łotwy i Estonii.

Gospodarka |

 Osobny artykuł: Gospodarka Unii Europejskiej.

Gospodarka wszystkich państw tworzących Unię Europejską rozpatrywanych łącznie, jakby stanowiły jedno państwo. W 2010 roku PKB Unii Europejskiej wynosił 12,279 biliona € (16,282 biliona $)^[56], co oznacza że gospodarka Unii Europejskiej była większa od największej gospodarki pojedynczego państwa, Stanów Zjednoczonych.

Euratom |

 Osobne artykuły: Europejska Wspólnota Energii Atomowej i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.

Między rokiem 1993 a 2009 (czyli od wejścia w życie traktatu z Maastricht do czasu wejścia w życie traktatu z Lizbony) Euratom był częścią Unii Europejskiej (w ramach tzw. pierwszego filara). Obecnie został osobną organizacją międzynarodową Euratom, której podstawą funkcjonowania jest Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Wyrazem powiązania Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej jest jedność instytucji i organów, jak i niemożność członkostwa tylko w jednej z tych dwóch organizacji^[57].

Kultura |

• 
  Europejska Stolica Kultury – europejskie miasto wybrane przez Unię Europejską, które w ciągu jednego roku może zaprezentować życie kulturalne miasta, całego regionu i państwa.

W większości przypadków miasta starają się wykorzystać tę okazję i związane z nią fundusze (po 1,5 mln euro od UE w 2010 r.)[1] na rozwinięcie swojej oferty kulturalnej, tak by mogły przyciągnąć międzynarodową publiczność. Wybrany ośrodek przez 12 miesięcy przedstawia swoje dziedzictwo historyczne. Miasta i regiony organizują specjalnie na tę okazję koncerty, festiwale, pokazy, konferencje i inne działania reklamujące miasto i region.

Symbole |

Europa (z mitologii greckiej). Wielokrotnie podkreśla się wspólną tożsamość, historię, tradycję prawną i dziedzictwo kulturowe. UE pretenduje do stworzenia silniejszej współpracy niż tylko współpraca gospodarcza

 Osobny artykuł: Symbole Unii Europejskiej.

Unia Europejska jest gospodarczo-politycznym związkiem dwudziestu ośmiu demokratycznych krajów europejskich, będącym efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej. Jest zarazem największą i najprężniejszą organizacją tego typu na świecie. Posiada symbole, które przyjęte zostały podczas szczytu UE w Brukseli w 18 czerwca 2004 roku i zapisane w Traktacie Konstytucyjnym dla Unii Europejskiej. Ostatecznie, by nie sugerować, że UE jest superpaństwem – odstąpiono w Traktacie Reformującym od unijnych symboli Unii, jednak pozostają one aktualne dla państw członkowskich.

• Oda do radości – finałowa kantata z IX Symfonii Ludwiga van Beethovena jest hymnem Unii Europejskiej. Z racji wielojęzycznego charakteru Unii hymn posiada jedynie wersję instrumentalną opracowaną przez Herberta von Karajana. Rada Europy w 1972 roku uznała Odę do radości za swój hymn. Poproszono jednocześnie Herberta von Karajana o aranżację monumentalnego dzieła Beethovena. Zostało ono zinstrumentowane na fortepian, instrumenty dęte i orkiestrę symfoniczną.

• 
  Flaga europejska przedstawia dwanaście nieodwracalnych złotych gwiazd rozłożonych w okręgu na chabrowym tle symbolizuje jedność wszystkich obywateli Unii, których liczba nie zależy od liczby krajów członkowskich. Autorami byli hiszpański dyplomata Salvador de Madariaga y Rojo i francuski plastyk Arsène Heitz, przy czym za pierwotnego pomysłodawcę uznaje się Richarda Coudenhove-Kalergi.

• 
  Dzień Europy obchodzony 9 maja we wszystkich państwach członkowskich od 1986 r. na pamiątkę ogłoszenia Deklaracji Roberta Schumana, dokumentu, który zapoczątkował proces jednoczenia Europy.

• 
  Dewiza Unii Europejskiej – tj. motto Unii Europejskiej brzmiące w wersji łacińskiej In varietate concordia a ogłoszone na sesji Parlamentu Europejskiego 4 maja 2000 roku. W tłumaczeniu na język polski dewiza europejska brzmi Jedność w różnorodności lub Zjednoczona w różnorodności.

• Znakiem graficznym euro jest grecka litera epsilon przecięta dwiema równoległymi liniami (€). Symbolizuje ona korzenie cywilizacji europejskiej, próby zintegrowania naszego kontynentu i zapewnienia stabilizacji wewnętrznej.

• 
  Paszport potwierdzający obywatelstwo jednego z państw Unii Europejskiej. Okładka w kolorze burgundzkiego wina.

• 
  Domena internetowa .eu związana bezpośrednio z Unią Europejską. Uruchomienie jej nastąpiło 7 grudnia 2005 r. Początkowo uprawnione do rejestracji były tylko instytucje publiczne z Unii Europejskiej (w tym przypadku zastępuje ona domenę .eu.int) oraz organizacje posiadające prawa do znaków towarowych. Rejestracja jest dostępna dla wszystkich od 7 kwietnia 2006 r.

Zobacz też |

• 
  europeizacja – silny wpływ kultury europejskiej na sąsiednie regiony


• 
  unionizacja – silny wpływ Unii Europejskiej na proces demokratyzacji i stabilizacji (politycznej i gospodarczej) w sąsiednich regionach (Bałkany, Basen Morza Śródziemnego, kraje byłego Związku Radzieckiego)


• 
  eurosfera – teoria stosunków międzynarodowych, nazywana też Imperium Europejskie, stworzona m.in. przez Marka Leonarda, Jana Zielonkę, Roberta Coopera, José Barroso; obszary zainteresowań państw europejskich, a przez to UE (państwa AKP, Polityka Sąsiedztwa, Unia Śródziemnomorska, Partnerstwo Wschodnie, Bliski Wschód, obecne kolonie państw członkowskich) staną się obszarem, na który Unia Europejska wywrze największy wpływ; porównywalne z unionizacją; porównaj z Unia Europejska jako potencjalne supermocarstwo XXI wieku
  


• wiek Europy – w teoriach stosunków międzynarodowych wiek XXI wiekiem dominacji Unii Europejskiej i stworzenia nowej jakości światowych stosunków międzypaństwowych


• 
  Pax Europaea – długi okres pokoju, stabilizacji, dobrobytu i rozwoju jaki istnieje między państwami zachodniej i północnej Europy (włączając Grecję i Turcję) dzięki zastąpieniu rywalizacji – współpracą w ramach UE; najdłuższy okres bez wojen w Europie od czasów Pax Romana
  


• 
  federalizm – koncepcja ustanowienia państwa federalnego w Europie

Uwagi |

Przypisy |

Linki zewnętrzne |

• 
  Witryna internetowa Unii Europejskiej – wszystkie oficjalne języki UE
  


• 
  Fakty i liczby o Europie i jej mieszkańcach – wszystkie oficjalne języki UE
  


• 
  Oficjalna strona telewizji Parlamentu Europejskiego – wszystkie oficjalne języki UE
  


• 
  Oficjalna strona Unii Europejskiej w serwisie YouTube (ang. • fr. • niem.)
  


• 
  Euractive (pol. • ang. • fr. • niem. • hiszp. • słow. • cz. • węg. • rum. • tur. • bułg.)
  


• 
  Dziennik spraw Unii Europejskiej (ang.)
  

p • d • e Unia Europejska Państwa członkowskie Austria • Belgia • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy Terytoria specjalne wchodzące w skład Unii na podst. art. 349 TFUE Azory (port.) • Gujana Francuska (fr.) • Gwadelupa (fr.) • Madera (port.) • Majotta (fr.) • Martynika (fr.) • Reunion (fr.) • Saint-Martin * (fr.) • Wyspy Kanaryjskie (hiszp.) Oficjalni kandydaci Albania • Czarnogóra • Islandia • Macedonia Północna • Serbia • Turcja Potencjalni i stowarzyszeni kandydaci Bośnia i Hercegowina • Gruzja • Kosowo • Mołdawia • Ukraina Terytoria, które wchodziły w skład EWG/UE Algieria (1958-1962 jako de iure część Francji) • Grenlandia (1973-1985) • Saint-Pierre i Miquelon (1976-1985 jako departament zamorski Francji) • Saint-Barthélemy ** (1.12.2009-31.12.2011) * do 22 lutego 2007 wchodził w skład UE jako integralna część Gwadelupy, ponownie jako część Unii od 1 grudnia 2009 ** do 22 lutego 2007 wchodził w skład UE jako integralna część Gwadelupy Portal:Unia Europejska • Wikiprojekt:Unia Europejska

Międzynarodowe zaangażowanie Unii Europejskiej p • d • e Światowa Organizacja Handlu (WTO) Albania Angola Antigua i Barbuda Arabia Saudyjska Argentyna Armenia Australia Bahrajn Bangladesz Barbados Belize Benin Boliwia Botswana Brazylia Brunei Burkina Faso Burundi Chile Chiny Czad Czarnogóra Demokratyczna Republika Konga Dominika Dominikana Dżibuti Egipt Ekwador Eswatini Fidżi Filipiny Gabon Gambia Ghana Grenada Gruzja Gujana Gwatemala Gwinea Gwinea Bissau Haiti Honduras Hongkong Indie Indonezja Islandia Izrael Jamajka Japonia Jordania Kambodża Kamerun Kanada Katar Kazachstan Kenia Kirgistan Kolumbia Kongo Korea Południowa Kostaryka Kuba Kuwejt Lesotho Liechtenstein Macedonia Północna Madagaskar Makau Malawi Malediwy Malezja Mali Maroko Mauretania Mauritius Meksyk Mjanma Mołdawia Mongolia Mozambik Namibia Nepal Niger Nigeria Nikaragua Norwegia Nowa Zelandia Oman Pakistan Panama Papua-Nowa Gwinea Paragwaj Peru Południowa Afryka Republika Środkowoafrykańska Republika Zielonego Przylądka Rwanda Rosja Saint Kitts i Nevis Saint Lucia Saint Vincent i Grenadyny Salwador Senegal Sierra Leone Singapur Sri Lanka Stany Zjednoczone Surinam Szwajcaria Tanzania Tajlandia Tajwan Togo Tonga Trynidad i Tobago Tunezja Turcja Uganda Ukraina Urugwaj Wenezuela Wietnam Wybrzeże Kości Słoniowej Wyspy Salomona Zambia Zimbabwe Zjednoczone Emiraty Arabskie Unia Europejska, w tym poszczególne państwa członkowskie: Austria Belgia Bułgaria Chorwacja Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja Węgry Wielka Brytania Włochy p • d • e Państwa G7 Francja Japonia Kanada Niemcy Stany Zjednoczone Wielka Brytania Włochy Unia Europejska (dodatkowa reprezentacja) p • d • e Grupa 20 najważniejszych gospodarek światowych  Arabia Saudyjska  Argentyna  Australia  Brazylia  Chiny  Francja  Indie  Indonezja  Japonia  Kanada  Korea Południowa  Meksyk  Niemcy  Południowa Afryka  Rosja  Stany Zjednoczone  Turcja  Unia Europejska  Wielka Brytania  Włochy p • d • e Rada Europy Państwa członkowskie Albania Andora Armenia Austria Azerbejdżan Belgia Bośnia i Hercegowina Bułgaria Chorwacja Cypr Czarnogóra Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Gruzja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Liechtenstein Litwa Luksemburg Łotwa Macedonia Północna Malta Mołdawia Monako Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rosja Rumunia San Marino Serbia Słowacja Słowenia Szwajcaria Szwecja Turcja Ukraina Węgry Wielka Brytania Włochy Kandydaci Białoruś Obserwatorzy Izrael Japonia Kanada Meksyk Stany Zjednoczone Stolica Apostolska p • d • e Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Państwa członkowskie Australia Austria Belgia Chile Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Izrael Japonia Kanada Korea Południowa Litwa Luksemburg Łotwa Meksyk Niemcy Norwegia Nowa Zelandia Polska Portugalia Słowacja Słowenia Stany Zjednoczone Szwajcaria Szwecja Turcja Węgry Wielka Brytania Włochy Unia Europejska (Komisja Europejska bierze udział w pracach OECD) Kandydaci Kolumbia Kostaryka Rosja Obserwatorzy Tajwan Współpracujący Brazylia Chiny Indie Indonezja Południowa Afryka Organizacje afiliowane Międzynarodowa Agencja Energetyczna Agencja Energii Nuklearnej Europejska Konferencja Ministrów Transportu Klub Sahelu p • d • e Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) Członkowie Brunei Filipiny Indonezja Kambodża Laos Malezja Mjanma Singapur Tajlandia Wietnam Obserwatorzy Papua-Nowa Gwinea Państwa kandydujące Timor Wschodni p • d • e Rada Państw Morza Bałtyckiego Członkowie Dania Estonia Finlandia Islandia Litwa Łotwa Niemcy Norwegia Polska Rosja Szwecja Obserwatorzy Belgia Francja Hiszpania Holandia Komisja Europejska Rumunia Słowacja Stany Zjednoczone Ukraina Wielka Brytania Włochy p • d • e Kwartet bliskowschodni Strony negocjujące Autonomia Palestyńska Izrael Kwartet dyplomatyczny Unia Europejska Rosja ONZ USA Specjalny wysłannik Blair