Un motor a vapor de Watt, a máquina de vapor, alimentada principalmente con carbón, impulsionou a Revoción Industrial no Reino Unido e no mundo.

Revolución Industrial é o proceso de evolución que conduce a unha sociedade dende unha economía agrícola tradicional ata outra caracterizada por procesos de produción mecanizados para fabricar bens a grande escala.

A primeira Revolución Industrial, tamén coñecida como Revolución Científico Tecnolóxica (RCT), xestouse durante cerca de 300 anos, pero a súa expresión tecnolóxica deuse na revolución industrial e os seus efectos prolonganse ata 1780.

Varias foron as circunstancias económico-sociais asociadas a esta primeira RCT: A descomposición da sociedade feudal, o desenvolvemento do capital comercial, o desenvolvemento das relacións comerciais marítimas, o impulso da industria pesada (mineira e metalúrxica), revolución agrícola (grazas á industria química: fertilizantes...) e desenvolvemento da industria química. O cambio iniciouse en Inglaterra por dúas razóns fundamentais, primeiro polo amoreamento de capital como consecuencia do gran desenvolvemento do comercio favorecido polo seu imperio colonial e segundo por ser en Inglaterra onde se inventaron unha serie de máquinas capaces de producir máis rapidamente cós artesáns, o cal permitía a redución de custos e fornecer a demanda máis rapidamente. Ademais existía unha man de obra barata e abundante xa que as terras comunais, fundamentais para a supervivencia dos campesiños pobres, estaban pasando a mans privadas. A industrialización supuxo o nacemento dunha nova clase social, o proletariado que xorde en condicións de pobreza e explotación absoluta.

Esta primeira RCT caracterizouse por un cambio nos instrumentos de traballo de tipo artesanal pola máquina de vapor, movida pola enerxía do carbón. A máquina esixe individuos máis cualificados, produce unha redución no número de persoas empregadas, guindando de maneira incesante masas de obreiros dun ramo da produción a outra, especialmente do campo á cidade.

A Revolución Industrial xerou tamén un alargamento dos mercados estranxeiros e unha nova División Internacional do Traballo (DIT). Os novos mercados conquistáronse mediante o abaratamento dos produtos feitos coa máquina, polos novos sistemas de transporte e a apertura de vías de comunicación, así como tamén, mediante unha política expansionista. Entre 1830 e 1880, as principais guerras foron de tipo colonialista, na India, China, Turquía, Sudán, Persia, Afganistán, Rusia Oriental e México.

Un dos principios fundamentais da industria moderna é que nunca considera os procesos de produción como definitivos ou acabados. A súa base técnico-científica é revolucionaria, xerando así, o problema da obsolescencia tecnolóxica en períodos cada vez máis breves. Dende esta perspectiva pode afirmarse que tódalas formas de produción anteriores á industria moderna (artesanía e manufactura) foron esencialmente conservadoras. Así a todo, esta característica de obsolescencia e innovación non se circunscribe á ciencia e a tecnoloxía, senón que debe ampliarse a toda a estrutura económica das sociedades modernas. Neste contexto a innovación é, por definición, negación, destrución, cambio, a transformación é a esencia permanente da modernidade.

Antecedentes e causas |

O triunfo das novas propostas filosóficas do século XVIII, contribuíu ao intercambio do coñecemento científico

Os inicios da industrialización europea hai que buscalos na Idade Moderna. Dende o século XVI enxergouse un avance no comercio, métodos financeiros, banca e un certo progreso técnico na navegación, impresión ou reloxaría. Porén, estes avances sempre se vían lastrados por epidemias, constantes e longas guerras e fames que non permitían o espallamento dos novos coñecementos nin un grande crecemento demográfico. Segundo o historiador Angus Maddison, Europa Occidental experimentou un desenvolvemento demográfico practicamento nulo entre 1500 e 1800. A Renacenza marcou outro punto de inflexión coa aparición das primeiras sociedades capitalistas en Holanda e o norte de Italia. É a partir de mediados do século XVIII cando Europa comezou a afastarse do resto do mundo e a asentar as bases da futura sociedade industrial debido ao desenvolvemento, aínda primitivo, da industria pesada e a minaría.^[1][2] A alianza dos comerciantes cos agricultores fixo aumentar a produtividade, o que á súa vez provocou unha explosión demográfica, acentuada a partir do século XIX. A Revolución Industrial caracterizouse pola transición dunha economía agrícola e manual a unha comercial e industrial^[3] cuxa ideoloxía baseábase no racionalismo, a razón e a innovación científica.^[4]

Outro dos principais causantes da Revolución nace da necesidade.^[5] Aínda que nalgúns lugares da Europa como Gran Bretaña xa existía unha base industrial, as guerras napoleónicas consolidaron a industria europea. Debido á guerra, que se estendía pola maior parte de Europa, as importacións de moitos produtos e materias primas suspendéronse. Isto obrigou aos gobernos a presionar as súas industrias e á nación en xeral para producir máis e mellor que antes, desenvolvéndose industrias denantes inexistentes. A industrialización tivo lugar en diferentes fases nos distintos países. As primeiras áreas industriais xurdiron en Gran Bretaña a fins do século XVIII, espallándose cara a Bélxica e Francia a principios do século XIX e a Alemaña e Estados Unidos a mediados de século, a Xapón a partir de 1868 e a Rusia, Italia e España a finais de século. Entre as razóns atopáronse algunhas tan desiguais coma a notábel falla de grandes guerras entre 1815 e 1914, a aceptación da economía de mercado e o consecuente nacemento do capitalismo, a ruptura co paso, un certo equilibrio monetario e a falla de inflación.

O proceso de industralización británica |

A Revolución Industrial en Gran Bretaña iniciouse na segunda metade do século XVIII e constituíu na mecanización da produción dalgúns sectores pioneiros grazas a importantes innovacións tecnolóxicas asociadas á invención da máquina de vapor.

Estas novidades supuxeron un profundo cambio nos sistemas de produción asociados á división do traballo en tarefas concretas e á aparición dunha nova unidade produtiva, a fábrica.

As innovacións tecnolóxicas |

O invento de maior transcendencia para a industralización foi a máquina de vapor, patentada por James Watt en 1769, que empregaba o carbón coma combustíbel. A enerxía do vapor foi aplicándose a diversos campos, coma a industria téxtil, a siderurxia, e o ferrocaril, e converteuse no símbolo da Revolución Industrial.

O invento de Watt empregouse en novos enxeños que, pouco a pouco, mecanizaron os diferentes sectores produtivos.

Arredor da máquina de vapor desenvolveuse unha intensa actividade relacionada co carbón mineral, o que provocou unha expansión sen precedentes da minaría.

Revolución agrícola |

A mediados do século XVIII, en Gran Bretaña comezouse a producir unha grande expansión da agricultura que provocou que a produtividade experimentase un importante crecemento. Este aumento do rendemento agrario foi posíbel grazas á aparición de novas técnicas de cultivo, á mellora do emprego dos fertilizantes e ao proceso de privatización das terras (denominado enclosure), que trouxo unha maior rendibilidade.

Este incremento da produción agraria repercutiu moi positivamente nos sectores industriais vinculados á agricultura. Amais, produciuse un forte incremento dos beneficios agrícolas, o que máis tarde permitirá o investimento deste capital no sector industrial.

Os diversos avances no terreo agrícola permiten falar dunha verdadeira revolución:

• Privatización dos terreos comunais. Dende 1760, promulgáronse en Gran Bretaña numerosas leis de cerramento (en inglés: enclosures), o que impulsou a modernización das explotacións agrarias. Amais, a poboación rural tivo que emigrar á cidade, e proporcionou a man de obra necesaria no proceso de industrialización.


• Introdución de novos cultivos. Especies coma o millo e maila pataca facilitaron a diversificación da produción, o que reduciu o impacto das malas colleitas sobre a poboación.


• Aplicación de novas técnicas agrícolas. O uso de fertilizantes e das primeiras trilladoras e sementadoras mecánicas foi clave para o aumento da produción. Especial importancia tiveron as melloras na rotación de cultivos, grazas ao sistema Norfolk ou sistema de rotación cuadrienal.

Estas medidas provocaron un aumento de produción que permitiu o crecemento sostido da poboación e a obtención de importantes beneficios, utilizados despois para financiar a mecanización da produción.

Revolución demográfica |

Os avances na agricultura, co conseguinte aumento da produción provocou un progresivo crecemento da poboación. Este aumento demográfico foi impresionante, xa que Gran Bretaña dobrou o seu número de habitantes durante todo o século XVIII. Neste incremento tamén influíu o descenso da mortalidade, como consecuencia dos novos avances na medicina e das melloras hixiénicas, o que unido ás altas taxas de natalidade produciu un aumento considerábel da poboación. Amais, este crecemento foi clave para a expansión industrial, pois o aumento demográfico supuxo un incremento da demanda.

O sector téxtil algodoeiro |

A industria téxtil foi a pioneira en incorporar novos sistemas de produción favorecida por unha serie de factores:

• Unha ampla demanda xerada polo aumento da poboación.


• As vantaxes proporcionadas polo algodón barato, resistente, fácil de tinxir, e do que se dispoñían abondosas reservas asociadas ao comercio colonial con América, a India e o Exipto.


• A ausencia de competidores exteriores, o que permitiu ao sector algodoeiro británico converterse no primeiro fabricante mundial e no principal fornecedor dos mercados europeo e americano.

Todo isto animou os empresarios a aplicar máquinas de tecer e fiar cada vez máis eficaces, coma a lanzadeira voante de Jonh Kay, a Water Frame de Arkwright, a Spinning Jenny, a Mule Jenny, e, finalmente, o tear mecánico de Cartwright (1785), que posibilitaba traballar simultaneamente con mil fusos.

A industria siderúrxica |

A industria siderúrxica experimentou un gran crecemento polas necesidades de fabricar ferro para a industria téxtil e par os útiles agrícolas.

Os avances técnicos no sector siderúrxico contribuíron á expansión dos altos fornos. O descubrimento da pudelación coma método para eliminar as impurezas do ferro e facilitar a súa manipulación converteu este mineral dos piares da expansión industrial.

Máis tarde, o invento do convertedor Bessemer (1856) achegou un paso decisivo no sector ao permitir obter un aceiro máis flexíbel e de maior calidade.

Mellora dos transportes |

A mellora das vías de comunicacións foi fundamental para crear as condicións axeitadas que permitisen unha fácil circulación dos produtos agrícolas e industriais.
Gran Bretaña exercía unha ampla hexemonía naval, coa cal controlaba o comercio ultramarino e ademais foi pioneira na construción do ferrocarril, o cal supuxo un grande avance.

• O ferrocarril. Empregouse inicialmente para o transporte nas minas. O chimpo definitivo veu cando Stephenson inventou a locomotora de vapor. En 1829 inaugurouse a primeira liña férrea entre Manchester e Liverpool, e dende entón o ferrocarril experimentou unha imparábel expansión. O ferrocarril foi clave no desenvolvemento da industria, pois acurtou a duración dos traxectos, permitiu distribuír grandes cantidades de produtos a gran distancia e a escaso custo, e impulsou a industria siderúrxica pola súa demanda de ferro e aceiro.


• A navegación a vapor. A enerxía do vapor aplicouse tamén ao transporte marítimo. Os seus primeiros pasos tiveron lugar na navegación fluvial estadounidense. A introdución do invento da hélice facilitou a navegación marítima. Paralelamente, fóronse realizando obras de adaptación nos portos e construíronse grandes infraestruturas que melloraron a navegación e acurtaron distancias. Entre elas destacou o canal de Suez (1869), que reduciu as distancias entre Europa e a India.

Efectos máis relevantes da primeira revolución industrial e papel da ciencia e a técnica |

• Substitúese a artesanía polas máquinas.
  
  • Avanza a tecnoloxía máis cá ciencia.
  
  
  • Cara ó 1770 xa hai máquinas producindo.
  
  


• Se non ocorrese a revolución agrícola, non se daría a Revolución industrial pola industrialización.

Consecuencias sociais da primeira revolución industrial |

• Cambia a orde social estamental por unha sociedade de clases.
  
  • Nova división do traballo.
  
  
  • A burguesía toma o control do parlamento.
  
  

A expansión da industrialización |

• 
  Bélxica. Tras Gran Bretaña, foi o primeiro país que se incorporou á Revolución Industrial, favorecido pola súa minaría de carbón, a independencia política lograda en 1830 e a dispoñibilidade dun potente sistema bancario.


• 
  Francia. A Revolución de 1789 e as guerras napoleónicas atrasaron a súa industrialización, que só acadou certa relevancia a partir de 1830. O sector que máis se desenvolveu foi o téxtil, apoiado nun amplo mercado nacional e en políticas proteccionistas. Despois seguiron o ferroviario e a industria metalúrxica, que experimentaron unha grande expansión a partir de 1850.


• Estados alemáns. Até 1870 Alemaña estivo constituída por numerosos estados independientes, pero a dispoñibilidade de recursos mineiros e a creación no ano 1834 do zollverein ou unión aduaneira, posibilitaron a aparición dalgunhas industrias e a expansión ferroviaria. A industrialización, non obstante, acelerouse decididamente a partir da unificación nacional.


• Outros estados europeos. No resto de Europa, a economía continuou sendo agraria agás nalgúns focos industriais coma o norte de Italia, Cataluña e o País Vasco ou Moravio no Imperio austrohúngaro.


• 
  Estados Unidos. Durante a primeira metade do século XIX, os Estados Unidos atopábanse en plena expansión cara ao oeste. A industria limitouse inicialmente á costa atlántica, xa que nas rexións do oestee do sur estaban orientadas cara á explotación agropecuaria e algodoeira. Só despois da guerra de secesión se foi configurando unha potente industria impulsada pola crecente inmigración, a existencia de recursos mineiros e o desenvolvemento ferroviario; por isto, os Estados Unidos convertéronse nunha gran potencia a finais do século.

Notas |

Véxase tamén |

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Revolución Industrial

Outros artigos |

• Segunda revolución industrial


• Terceira revolución industrial

Este artigo sobre historia é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.