Manuscrito co Corán do século VII. O Corán é a base da relixión islámica.

O monoteísmo é a crenza na existencia dun único Deus.^[1] O cristianismo, o islam e o xudaísmo son relixións monoteístas. Segundo esta crenza, Deus significa algo supremo, relacionado con ideas e conceptos filosóficos, distinto dun ser persoal con atributos.^[2] O monoteísmo contrasta co politeísmo que é a crenza na existencia de varios deuses. As relixións monoteístas adoitan oporse abertamente ao politeísmo e ó panteísmo.^[3]

Historia |

A invención do monoteísmo atribúese ao pobo hebreo. Porén, este foi un proceso gradual. Primeiro IHWH fixo parte dun panteón, e até tiña unha compaña Ashera^[4]. Despois pasouse ao monolatrismo^[5] onde IHWH pasou a ser deus nacional (como fora antes Assur dos asirios ou Marduk dos babilonios) dos israelitas, pero recoñecíanse outros deuses noutras terras, isto aconteceu no século 7 a.C. coas reformas do rei Josias.^[6] Foi a mediados do século 4 A.C. onde se impuxo o monoteísmo co deus hebreo como único e verdadeiro. Isto foi produto^[7] da contradición entre as promesas bíblicas "os xudeus son o pobo elixido de Deus", e a realidade da historia de Xudea e Israel, pequenos reinos, varias veces sometidos e rematando coa desaparición do reino do norte, Israel. Descoñécese exactamente como foi, mais no século 3 a.C. a visión do mundo dos xudeus mudou coa aparición do monoteísmo e da súa verdade única. Aconteceu coma os grandes trocos científicos:

1. Aparecen anomalías no paradigma de consenso xeral.


2. As anomalías acumúlanse e o paradigma entra en crise.


3. Proponse un novo paradigma.


4. O novo paradigma faise consenso.^[8]

Teoloxía monoteísta |

A etimoloxía da palabra monoteísmo ven do grego clásico "mono"=un, e "theos"=deus. Esta crenza di que hai un só deus verdadeiro, e así a teoloxía que se lle liga e a única verdadeira, único camiño de salvación. Isto vai facer que, por primeira vez na historia, vexamos conflito co único motivo da relixión. Un dos primeiros exemplos é o conflito de Alexandría entre xudeus emigrados a esta cidade e a poboación helenizada. Esta última ollaba cara os xudeus e víaos coma supersticiosos e arcaicos, cunha relixión que negaba as súas crenzas. Os xudeus pola súa banda, vivían entre eles mesmos, sen mesturarse coa poboación autóctona. O filósofo xudeu Philón de Alexandría tentou explicar ás autoridades as crenzas xudías e quitarlle tensión á situación. Foi entón cando a poboación helénica soubo que os xudeus pagaban impostos ao templo de Xerusalén e isto provocou un pródromo contra os xudeus.

No século I vai aparecer como unha póla do xudaísmo o cristianismo (que será relixión oficial e única do Imperio Romano a partir do século IV), seguíndoa o Islam que aparece en Arabia no século VII. Serán estas tres relixións (3 monoteísmos) as que forxarán o mundo tal como é hoxe. Islam e cristianismo son universalistas e proselitistas, o que vai provocaar innumerables guerras entre elas. O xudaísmo que hoxe non é proselitista^[9] mantívose durante séculos vivindo en sociedades non xudías pero sen mesturarse con elas.^[10] Hoxe en día en Israel non se poden casar persoas de relixións diferentes.^{[Cómpre referencia]} Tamén cabe sinalar o freo para as ciencias que supuxeron os monoteísmos.^[11] Lembremos os problemas de Galileo obrigado a desdicirse ou de Miguel Servet queimado na fogueira, tamén como a ciencia decaeu no Islam despois dos escritos de Al-Gazili.^[12] Vexamos tamén como entre os israelitas Spinoza foi excluído do xudaísmo polos seus escritos.

A partir do século das luces, en occidente o monoteísmo cristián (especialmente o catolicismo) deixa de ser un freo, para a ciencia. Chegados ao século XX catolicismo e xudaísmo reformado aceptan a Teoría da evolución das especies e mais a cosmo-xénese do Big Bang.^{[Cómpre referencia]} No entanto no Islam, xudaísmo ortodoxo e seitas evanxelistas (sobre todo nos Estados Unidos) tentan aferrarse aos textos sagrados, buscando maneiras alambicadas de casar textos e feitos científicos.^[13] O monoteísmo estivo case sempre ligado ao fundamentalismo relixioso, pola idea subxacente de verdade única. Ren doutro podendo ter razón, e non sendo máis ca paganismo ou ateísmo. Outra das características dos tres grandes monoteísmos é o seu mesianismo. No xudaísmo (agás os xudeus mesiánicos que coidan que o mesías foi Xesús) agardan o Mesías nun futuro que denominan "tempos mesiánicos" que terán varias etapas:

• Guerra de Gog e Magog (as nacións contra Israel ^[14]


• Retorno do profeta Elias que traerá con sigo o Mesías


• Tempos mesiánicos


• t´hiato hametim (resurrección dos mortos)


• Yom hadim (día do xuízo)


• Olam haba (tempo da eternidade)

O retorno do Mesías no cristianismo^[15] vén descrito no libro da Apocalipse ou Revelacións. Se ben a interpretación muda segundo as distintas igrexas cristiás podemos resumilo así:

• Chegada do fin dos tempos


• Retorno de Xesús a terra


• Resurrección dos mortos


• Loita co anticristo


• Renovación da creación


• Establecemento do reino de Deus

No Islam tamén se fala do retorno do Mahdi nos hadiz. Unha persoa, descendente de Mahoma^[16] que virá no fin do tempo e anunciará a chegada de Xesús que é o Mesías e que loitaría e vencería ao falso Mesías chamado Dajjal (en árabe : المَسيح الدّجّال al-masīḥ ad-dajjāl). Logo o Mahdi e mais Xesús quedarían na terra un tempo.

Podemos ver nas tres relixións semellanza na escatoloxía. As tres comparten tamén, a idea de vida despois da morte, sendo os feitos desta vida, os que determinaran o benestar despois da morte. Isto defíneo o filósofo Michel Onfray^[17] como "pulsión de morte" pois a morte, condiciona os feitos da vida.

Concepto xeral |

As relixións monoteístas máis estendidas son, en orde estimado de seguidores, o cristianismo, o islam, o sikhismo, o xudaísmo e o zoroastrismo.^[18] En Occidente, o monoteísmo adoita estar dominado polo concepto de Deus das relixións abrahámicas e o concepto neoplatónico de Deus expresado polo Pseudo Dionisio Areopagita. Existen exemplos históricos de cultos monoteístas, como o culto a Atón no antigo Exipto liderado polo faraón Akhenatón, ou a Marduk en Mesopotamia.

No cristianismo |

No cristianismo existe unha notable polémica por mor do concepto da Trinidad, que é sempre considerado por outros monoteístas, en xeral, como politeísmo encuberto, algo que os trinitarios negan. Segundo algúns, o Novo Testamento declara explicitamente o monoteísmo. Paulo de Tarso escribe:

Dentro dos que se denominan cristiáns, existen puntos de vista diverxentes en canto á natureza da Deidade, que se fixeron presentes durante a historia. Porén, existen tres principais correntes de interpretación: o Trinitarismo, Unicidade de Deus e Unitarismo. Os crentes da Unicidade de Deus, ó igual que o unitarismo, consideran que o trinitarismo debilita o monoteísmo estrito ensinado pola Biblia e teiman en que a Deidade non pode dividirse en persoas e que Deus é absolutamente un.

Notas |

Véxase tamén |

Bibliografía |

• Dever, William G.; (2003). Who Were the Early Israelites?, William B. Eerdmans Publishing Co., Grand Rapids, MI.


• 
  Köchler, Hans. The Concept of Monotheism in Islam and Christianity. Vienna: Braumüller, 1982. ISBN 3-7003-0339-4 (Google Print)


• Kirsch, Jonathan. God Against The Gods: The History of the War Between Monotheism and Polytheism. Penguin Books. 2005.


• Leibowitz, Ilya. Monotheism in Judaism as a Harbinger of Science, Eretz Acheret Magazine


• Silberman, Neil A.; and colleagues, Simon and Schuster; (2001) The Bible Unearthed New York.


• Whitelam, Keith; (1997). The Invention of Ancient Israel, Routledge, New York.

Ligazóns externas |

• 
  Stanford Encyclopedia of Philosophy (en inglés)
  


• 
  Christian Monotheism (biblical unitarians) (en inglés)
  


• 
  Deismo (en inglés)